زمانی برای توقف علم و کتاب

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) پس از دستیابی به موفقیت‌های بی‌شمار علمی و فناوری، مسوولیت سنگینی که همین واژه‌ها در پی خود می‌آورند مساله اصلی ماست؛ این‌که چگونه به اینجا رسیده‌ایم و چگونه باید این جایگاه را حفظ و ارتقا دهیم.

در این مجال اندک سعی نداریم به عوامل و چگونگی رسیدن به این جایگاه در جامعه علمی دنیا بپردازیم و این‌که نمی‌خواهیم و توان آن‌را نداریم که به موانع رشد و توسعه علمی اشاره و در حد کلماتی به دنبال ارایه راهکار باشیم. صرف هدف ما از نگارش این چند خط بیان دغدغه‌ای است که دست‌کم در این یکی‌ دوماه اخیر خود آن‌را از نزدیک مشاهده و تبعات آن‌ را احساس کردیم.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب در نخستین روز سال 92 در جمع گسترده و پرشور هزاران نفر از زائران و مجاوران حرم مطهر حضرت علی‌بن موسی‌الرضا(ع) در بخشی از سخنان بسیار مهم خود در زمینه دستاوردها و پیشرفت‌های زیربنایی بزرگ ملت ایران در سال 91 فرمودند: «همانگونه که انسان در مسایل فردی و شخصی نیازمند ارزیابی و محاسبه دایمی است، در مسایل کشور نیز ارزیابی و محاسبه ملی، کاری با‌ اهمیت است، زیرا قابل عبرت گرفتن و بهره گیری برای آینده است.»

از دل همین چند جمله از بیانات حکیمانه رهبر معظم انقلاب، نکات درس‌گونه و کاربردی بسیاری قابل دریافت است. ایشان در سخنان خود به ارزیابی مسایل در همه زمینه‌های فردی و اجتماعی تاکید دارند.

مساله ما نیز از همین نقطه آغاز می‌شود که تا چه اندازه در زمینه‌های مختلف از وضعیت خود ارزیابی داریم؟! موضوع مورد بحث ما یعنی تعطیلی، در همه ابعاد و انواع و مناسبت‌ها و دلایل گوناگون در همه کشورهای دنیا وجود دارد. در کشور ما به دلایل و مناسبت‌های مختلفی که موضوع بحث ما نیست تعطیلات رسمی زیادی در تقویم تعبیه شده است. اما مساله اصلی ما وجود تعطیلات غیر‌رسمی بسیار در طول یک‌ سال در کشور است! روزهای ارزشمندی که سوختن هر دقیقه‌شان می‌تواند لطمه‌ای بر پیکره پیشرفت و تعالی کشور از جمله جامعه علمی وارد کند.

ای کاش مشکل فقط در همان تعطیلات رسمی مندرج در تقویم رسمی کشور خلاصه می‌شد اما متاسفانه تعطیلات غیر‌ رسمی و اثرات و عوارض آن‌ها بسیار بیش از تعطیلات رسمی دیده و احساس می‌شوند. در طول یک سال کاری این تعطیلات غیر‌رسمی در پس و پیش تعطیلات رسمی و یا در دیگر موقعیت‌ها زیاد دیده می‌شوند.

مساله اصلی ما باز هم با نفس خود این تعطیلات نیست بلکه با سوختن فرصت‌ها و لحظاتی است که هر یک می‌توانند برای تعالی علمی کشور مغتنم باشند. متاسفانه مشکل اصلی در اینجاست که در چنین روزهایی بخش بزرگی از جامعه علمی کشور نیز به‌طور غیر‌رسمی تعطیل است.

این روزها تقارن فصل تابستان و ماه مبارک رمضان به جای این‌که فرصت مغتنمی برای استفاده از برکات بی‌شمار این روزهای طلایی باشد، زمانی برای توقف علم و رکود انتشار کتاب‌های علمی است.

این روزها برای خبرگیری از روند و نحوه فعالیت مراکز علمی کشور از هر 10 تماس، بیش از نیمی از آن برقرار نمی‌شود و پاسخگویی در آن‌سوی خط وجود ندارد و در چند موردی هم که تماس برقرار می‌شود شاید در حالتی خوشبینانه دو مورد آن از نظر برقراری ارتباط موفق در خبرگیری از چگونگی فعالیت این مراکز برای انجام رسالت اطلاع‌رسانی خبری موفقیت‌آمیز باشد.

ساعات کاری مراکز مختلف علمی نیز همپای دیگر ارگان‌ها در ماه مبارک رمضان به‌طور متوسط نزدیک به دو ساعت کاهش یافته اما بدون اغراق باید این نکته را متذکر شد که متاسفانه در بسیاری موارد تا پیش از ساعت 10 صبح در مراکز علمی و دانشگاهی کمتر پاسخویی حضور دارد. از آن‌طرف هم ساعت 14 به بعد که تماس گرفته شود باز هم در بیشتر موارد کسی پاسخگو نیست زیرا به‌طور غیر‌رسمی ساعت کار به‌پایان رسیده است!

در موارد بسیاری هم که تماس‌هایی برقرار می‌شود طبق روال با این پاسخ رو‌به‌‌رو می‌شویم که مسوول مربوطه جلسه دارند، در مرکز یا اداره حضور ندارند، در مرخصی هستند و یا پاسخگوی شما نیستند و خبرنگار را به شخص دیگری که در بیشتر موارد ربطی هم به موضوع ندارد ارجاع می‌دهند. هر چه هم که بگوییم من با فلانی و در مورد فلان موضوع می‌خواهیم صحبت کنیم اثری ندارد و تازه اگر شانس بیاوریم طرف مکالمه محترمانه از آن‌سوی خط گوشی را یک‌طرفه قطع می‌کند و در حالت بدتر ممکن است کل شخصیت کاری و حرفه‌ای خبرنگار زیر سوال برود!

متاسفانه حداقل در این یک‌ماه اخیر این‌گونه موارد بسیار مشاهده شد. وقتی هم که بر اساس وجدان کاری و اصالت حرفه خبری خود پس از عدم موفقیت در برقراری تماس تلفنی یا حضوری برای اطلاع یافتن از وضعیت علمی کشور به پایگاه‌های اطلاع‌رسانی مراکز علمی مراجعه می‌کنیم اطلاعات موجود به‌گونه‌ای است ابهاماتی ایجاد می‌کنند و باید برای تکمیل و یا آگاهی از صحت و سقم اطلاعات با خود مراکز علمی تماس برقرار کرد و دوباره روز از نو و روزی از نو.

در یک پایگاه اطلاع‌رسانی مرتبط با یک رویداد علمی کشور که قرار است شهریور‌ماه برگزار شود نیز با جمله «عدم حضور اعضا در ماه مبارک رمضان» مواجه شدیم! در موردی بی‌نظیر نیز در تماس برای ارتباط و گفت‌و‌گوی تلفنی یا حضوری با رییس یکی از پارک‌های علم و فناوری فرد محترم آن‌سوی خط بدون دلیل منطق و با لحنی نه‌چندان محترمانه صلاح ندانست که با مسوول مربوطه هماهنگی برقرار شود و تازه پس از اطلاع یافتن از این موضوع که خبرنگار از خبرگزاری کتاب ایران که تنها مرجع رسمی اطلاع‌رسانی در این حوزه در کشور خواهان برقراری این ارتباط است در سخنی تاریخی فرمودند که کتاب چه ربطی به علم و فناوری دارد و در نهایت لطف، شماره یک مرکز غیر‌مرتبط را با اکراه تحویل خبرنگار سرویس دانش و فناوری دادند.

این موارد تنها نمونه‌هایی از هزاران است. البته باز هم تاکید می‌کنیم که در کنار این‌گونه مراکز و مشکلات اینچنینی مراکزی علمی و دانشگاهی نیز در همین مدت به رسالت علمی خود مسوولانه عمل کردند و نهایت همکاری را در جهت تحقق خواسته خبرنگار برای اطلاع‌رسانی بهتر رویدادهای علمی کشور داشتند که این عملکرد مسوولانه جای قدردانی و تحسین دارد.

این‌گونه مسایل و مشکلاتی از این دست در گرو مديريت علمی کشور است که در پيشرفت علمی بسیار مهم است. رشد علمی كشور يک فرايند است و در اين فرايند، مراكز علمی به‌ويژه دانشگاه با حلقه‌های قبل و بعد از خود مرتبط است. برای تامين رشد علمی بايد اين فرايند را تامين و تضمين كنيم. برای قرار گرفتن كشور در خط مقدم علم در دنيا از دست ندادن فرصت‌ها در‌ خور توجهی بیش از این است.

پيشرفت علمی باید در راس همه كارهای اساسی برای پيشرفت همه‌جانبه كشور باشد و جوامع پیشرفته و برخوردار ملت‌هایی هستند که منطبق با دانش روز دنیا حرکت می‌کنند، آن‌هم در دنیایی که علم لحظه به لحظه پیشرفت می‌کند و غفلت از این مهم، حسرت‌بار خواهد بود. باید از لحظه لحظه فرصت‌هایی که در این برهه حساس در اختیار داریم نهایت بهره را ببریم و این مهم در تعامل سازنده و پویا میان نهادها و مراکز علمی و دانشگاهی با مراکز اطلاع‌رسانی و خبری محقق خواهد شد.