تالیف خوب، در گرو پاسخ به چرا، چه کسی و کجا است
مدیرگروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس:
محمد حسن‌زاده، تالیف بومی را مقوله‌ای حساس‌تر از ترجمه دانست و بیان کرد: نویسنده در تالیف یک اثر باید به سه پرسش، برای چه کسی، برای چه و کجا پاسخ دهد.
تولید اثر برای مخاطب جهانی در استاندارد بالا
وی درباره زمینه‌های
عرضه آثار مولفان ایرانی در عرصه بین‌الملل، گفت: تالیف برای گروه مخاطب خاص و معین، محدودیت‌های مشخصی برای مولف دارد و این در حالی است که نوشتن برای مخاطبان جهانی، حساسیت‌های ویژه و استاندارد‌های بالاتری را می‌طلبد.
نویسنده کتاب «جریان اطلاعات در سازمان‌ها» افزود: تالیف جهانی را می‌توان به دو بخش تولید آثار فرهنگی و علمی تقسیم کرد. البته وجه مشترک هر دو برای ارایه به مخاطب بین‌الملل، توجه به مقوله کیفیت است. بی‌تردید تاکید مولف بر ارتقای کیفیت محتوایی آثار تولیدی، بر رغبت خوانندگان جهانی آن می‌افزاید. در حوزه آثار فرهنگی، موضوع اصلی، توجه مولف به اقبال مخاطبان یعنی کنجکاوی آن‌ها نسبت به ویژگیهای ممیزه سایر ملل است، موضوعی که حتی خود ما در مقام مخاطب ایرانی نیز به آن توجه داریم.
سوژه فرهنگی برای تولید آثار فرهنگی
حسن‌زاده، تصریح کرد: برای تالیف آثار فرهنگی باید به دنبال سوژه فرهنگی باشیم که برای سایر ملل ناشناخته است. به عبارتی دیگر، بکوشیم تا به واسطه معرفی ناشناخته‌های فرهنگی، دانش عمیق‌تری از فرهنگمان را به مردم جهان نشان دهیم. تالیف کتاب با این رویکرد در عصر ارتباطات، حساسیت بیشتری پیدا می‌کند.
وی تاکید کرد: در قرن ما به دلیل وجود امکاناتی مانند اینترنت و ماهواره، سیلی از اخبار و اطلاعات راست و دروغ، در کسری از ثانیه مبادله می‌شود. در این بازار آشفته،
اگر آثار مستدل و مستندی در بسته‌بندی جذاب به مخاطب جهانی عرضه شود، بی‌تردید در افزایش تعداد مخاطب بین‌المللی موثر خواهد بود.
بومی‌سازی در امر ترجمه
این نویسنده در ادامه درباره لزوم توجه به بومی شدن ترجمه کتاب‌های علمی در حوزه آثار دانشگاهی، گفت: ترجمه باید تابع قوانین ترجمه باشد، یعنی مترجم به زبان مقصد و مبدا تسلط کافی داشته باشد. این نخستین ویژگی مترجم خوب است. اما در حوزه ترجمه بومی، مترجم در جریان انتخاب کتاب باید به تعارض‌های فرهنگی، فکری و اعتقادی توجه داشته و به عبارتی مباحث کتاب را در هنگام ترجمه اثر با توجه به موارد ذکر شده، به انجام رسانده و بومی‌سازی را در ترجمه ارجح بر گزینش بداند.
مترجم کتاب «تحویل اطلاعات در قرن ۲۱» با اشاره به این‌که منابع دانشگاهی انواع مختلفی دارند، درباره ویژگیهای تالیف مناسب دانشگاهی، عنوان کرد: منابع دانشگاهی، گاه براساس یک سرفصل مشخص یا مجموعه‌ای از سرفصل‌ها، تک نفره یا جمعی و با توجه به علایق مشترک نوشته می‌شوند. توجه به هم‌خوانی جنبه‌‌‌های نگارشی و زبانی درسنامه‌ها براساس ویژگیهای گروه هدف، از دیگر ویژگیهای تالیف مناسب است.
لزوم بررسی محتوایی آثار
حسن‌زاده با اشاره به بررسی محتوایی و شکلی آثار دانشگاهی، توضیح داد: بررسی محتوایی آثار دانشگاهی، به‌معنای توجه به روزآمدی منابع
است. همچنین وجود فصل‌بندی منطقی، حفظ ارتباط مناسب بین مطالب و مستند و مستدل بودن آن‌ها، استفاده از اشکال و تصاویر مناسب و متن روان و سلیس، از دیگر ویژگیهای تالیف مناسب است. درسنامه‌ها باید از سوی ناشران معتبر منتشر شود زیرا هرچه اعتبار منابع بیشتر باشد میزان اطمینان گروه هدف یعنی دانشجویان بیشتر خواهد شد.
وی در ادامه با اشاره به ویژگیهای شکلی و دیگر مولفه‌های منابع دانشگاهی که در جذب مخاطب تاثیر دارند، اظهار کرد: معتقدم، یک اثر دانشگاهی با توجه به موضوع آن باید از طراحی جلد و صفحه‌آرایی جذاب نیز برخوردار باشد. علاوه بر این، با در نظر گرفتن مخاطبان این آثار یعنی دانشجویان، کتاب‌های دانشگاهی باید با تیراژ و قیمت‌پایین‌تری چاپ و توزیع شوند. طراحی آزمون در انتهای هر فصل از این دسته کتاب‌ها نیز می‌تواند به‌عنوان یکی از ویژگیهای یک تالیف موفق مطرح باشد.
محمد حسن‌زاده، مدیر گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس، متولد ۱۳۵۶ است. وی مولف و مترجم، ۲۵ عنوان کتاب و ۱۵۰ مقاله علمی و پژوهشی به زبان‌های فارسی و انگلیسی است.
حسن‌زاده، در سال ۱۳۹۰ با ارایه اثری با عنوان «ضعف‌ها و ظرفیت‌های مبانی علم در آموزه‌های اسلامی: ظرفیت تولید و نشر علم در ایران» در جشنواره بین‌المللی فارابی، به‌عنوان برگزیده معرفی شد.