مولفان هوافضا در انتظار حمایت
چهاردهم بهمن‌ماه، به‌عنوان «روز ملی فناوری فضایی» نامگذاری شده است. این گزارش می‌کوشد فرآیند حرکت علم هوافضا را چه در صنعت و چه در عرصه نشر دانشگاهی بررسی و راهکارهایی را برای پیشرفت در این عرصه ارایه کند.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ صنعت هوافضا، یکی از فناوری‌های نوین و رو به رشد دنیا به‌شمار می‌آید که پیشرفت در آن علاوه بر توسعه علمی و اقتصادی، نتایج مثبتی مانند افزایش عزت و افتخار ملی را به همراه دارد.
جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری از توان نیروی فنی-مهندسی و فرصت‌های به‌دست آمده از تحریم سال‌های گذشته، توانسته در دو بخش هوانوردی به‌ویژه فضایی به موفقیت‌های چشمگیری دست یابد و این مساله نشان‌دهنده آن است که سیاست‌های کلان کشور به هوافضا توجه کافی دارد.
تنوع و کیفیت بالای مقالات هوافضا
کثرت و تنوع مقالات تخصصی، همچنین کیفیت بالای محتوای مقالات در حوزه علوم و فناوری فضایی در سال‌های اخیر، نشان از رشد چشمگیر فعالیتهای تحقیقاتی با موضوعات مختلف فضایی کشور دارد. این امر نیاز به نشریه تخصصی در این زمینه را در کشور بیش از پیش نمایان ساخت. بنابراین، پژوهشگاه هوافضا به‌عنوان بزرگترین مرکز پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حوزه علوم و فناوری‌های هوافضا با همکاری انجمن هوافضای ایران، متولی انتشار فصلنامه تخصصی در حوزه علوم و فناوری فضایی شده است.
وضعیت مکتوبات عرصه فناوری فضایی
اما این‌که کتاب در حوزه هوافضا از چه جایگاهی برخوردار بوده و هست، خبرگزاری کتاب ایران را برانگیخت تا با هدف آشنایی با کم و کیف تولیدات مکتوب در این حوزه گفت‌وگویی با کریم مظاهری، مدیر قطب علمی
سامانه‌های هوافضایی دانشگاه صنعتی شریف، انجام دهد.
مظاهری در پاسخ به این سوال که «آیا سطح کیفی کتاب‌هایی که تاکنون در حوزه فناوری هوافضا منتشر شده‌اند، رضایت‌بخش هستند؟» گفت: آثاری که در حوزه علمی به‌ویژه فناوری منتشر می‌شوند، اغلب در قالب مقاله هستند. در طول 20 سال گذشته، در همه زمینه‌ها از جمله هوافضا، تعداد مقالات علمی رشد قابل توجهی داشته‌اند. تعداد چشمگیر کنفرانس‌ها و سمینارهای علمی در سطح کشور و ارایه مقالات متعدد در این زمینه نیز بیانگر این رشد است.
وی با بیان این‌که انجمن هوافضای ایران همچنان به‌صورت سالانه، کنفرانس ویژه روز فناوری هوافضا را برگزار می‌کنند، اظهار کرد: در طول سال، حدود هشت همایش و کنفرانس علمی مربوط به هوافضادر کشور برگزار می‌شود که این آمار در دنیا بی‌نظیر است.
سطح کیفی کتاب‌ها رضایت‌بخش نیست
مدیر قطب علمی سامانه‌های هوافضای دانشگاه صنعتی شریف، درباره کتاب‌های موجود در عرصه هوافضا گفت: خوشبختانه، تعداد کتاب‌های این حوزه روز به روز در حال افزایش است اما با صراحت نمی‌توانم ادعا کنم که تمامی این آثار از سطح کیفی بالایی برخوردارند.
مظاهری ادامه داد: کتابی معتبر و ارزشمند است که حاصل پژوهش و تحقیق سال‌های تلاش متوالی پژوهشگران و مولفان باشد. متاسفانه در جامعه کنونی، شرایطی حاکم است که این قشر از جامعه فرصت لازم و کافی برای تحقیق و پژوهش ندارند و از طرفی انجام تحقیقات برای آن‌ها بسیار هزینه‌بر است، در نتیجه اغلب آثار موجود در حوزه فناوری فضایی، ترجمه آثار غربی و در برخی موارد، ترجمه آثار شرقی هستند.
وی ضمن ابراز نارضایتی از فقر کتابخانه‌ها در حوزه‌های مختلف به‌ویژه علم هوافضا، افزود: بسیاری از کتاب‌های این حوزه با همکاری و تلاش دوجانبه مدرسان و دانشجویان تالیف می‌شوند که بسیار
ارزشمندند و به رونق بازار کتاب هوافضا کمک می‌کنند، اما انتظار جامعه علمی از نظر عمق و محتوای آثار، بیش از سطح معمول است.
مدرسان دانشگاهی برای تالیف کتاب، حمایت شوند
مدیر قطب علمی سامانه‌های هوافضایی دانشگاه صنعتی شریف، در پاسخ به این سوال که «برای ارتقای سطح علمی کتاب‌های حوزه هوافضا چه راهکاری پیشنهاد می‌کنید؟» افزود: خوشبختانه در ایران مدرسان برجسته و ارزشمندی وجود دارند که بدون شک می‌توانند کتاب‌های غنی در این عرصه تالیف کنند، اما به دلیل این‌که از سوی نهاد یا مرکز ویژه‌ای تحت حمایت قرار نمی‌گیرند، همچنین به دلیل زمان‌بر بودن پروسه تالیف و چاپ کتاب در ایران، کمتر در راستای نگارش اثر گام برمی‌دارند. اگر شاهدیم که تعداد بسیار معدودی از مدرسان در این عرصه قلم می‌زنند، تنها برای رضای دل خودشان است و آن تعداد هم با استفاده از سرمایه شخصی اقدام به این امر می‌کنند.
وی ادامه داد: خوشبختانه در ایران، نیروی انسانی بسیار غنی و فاخری حضور دارند، اما تنها مشکل، نبود مدیریت منسجم، کمبود منابع و در اختیار نداشتن زمان لازم و کافی برای نگارش اثر فاخر است.
کتاب؛ مرجع مستند برای ارایه اختراعات
مظاهری در پاسخ به این سوال که «تا چه اندازه اختراعات و ابتکارات عرصه هوافضا با استناد به آثار مکتوب معتبر طراحی و ارایه می‌شوند؟» گفت: صد در صد اختراعات این حوزه، براساس آثار معتبر و با استناد به محتوای آن‌ها ارایه می‌شوند. در این آثار، اغلب خلاء‌هایی وجود دارد که با تحقیق و پژوهش، نتایج قابل قبولی حاصل می‌شود که بسیاری از ابهامات و سوال‌ها را پاسخگو هستند.
از مدیران فرهنگی کشور انتظار داریم
مدیر قطب علمی سامانه‌های هوافضایی دانشگاه صنعتی
شریف، در پاسخ به این سوال که «چه پیشنهادی برای نویسندگان و پژوهشگران عرصه هوافضا دارید؟» اظهار کرد: ترجیح می‌دهم به جای این‌که به نویسندگان پیشنهاد دهم، مدیران را مخاطب خود قرار دهم، چون همان‌طور که گفتم در این عرصه نیروی انسانی به‌وفور وجود دارد. از مدیران فرهنگی می‌خواهم تا منابع مختلف در حوزه‌های متعدد به‌ویژه حوزه هوافضا را به‌صورت رایگان و در فرآیندی سهل‌تر در اختیار مولفان و پژوهشگران قرار دهند.
وی افزود: مدیران فرهنگی عرصه‌های مختلف می‌توانند حداقل با رایگان کردن فرایند چاپ کتاب، زمینه لازم برای ایجاد انگیزه در مولفان و افزایش تولیدات مکتوب را فراهم کنند.
چشم‌انداز علم هوافضا
مظاهری، در پایان درباره چشم‌انداز آینده علم هوافضا، گفت: این علم در طول 20 سال گذشته با رشد قابل توجهی مواجه بوده و بسیار توسعه یافته است. از آن‌جا که آینده را براساس حرکت‌های گذشته رصد می‌کنند، می‌توانم آینده علم هوافضا را با وجود اعمال تحریم‌های بسیار زیاد در این عرصه نسبت به سایر حوزه‌ها، بسیار خوب پیش‌بینی کنم.
سهم جامعه علمی از بودجه فضایی کشور؟!
بررسی‌های انجام شده بیانگر این مطلب است که اعتبارات بخش فضایی در لایحه بودجه سال 1393، 4/181 میلیارد تومان پیش‌بینی شده که نسبت به لایحه سال 1392 که 8/159 میلیارد بود، از رشد 5/13 درصدی برخوردار است.
با وجود افزایش 5/13 درصدی بودجه بخش فضایی در لایحه بودجه سال 1393، به‌نظر می‌رسد لازم است دولت مشخص کند که برنامه‌اش برای تحقق اهداف مندرج در ماده (47) برنامه پنجم توسعه چیست؟
امید است مسوولان کشور بخشی از این بودجه را، با هدف ارتقای سطح علمی در حوزه هوافضا به جامعه علمی و دانشگاهی اختصاص دهد تا در آینده نزدیک، شاهد رشد پژوهش‌ها و اختراعات و مکتوبات غنی‌تر در این عرصه باشیم.
تولد یک روز
در جلسه ۵۰۲ مورخ اول اردیبهشت سال 1388، شورای فرهنگ عمومی، پیشنهاد وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، مبنی بر نامگذاری روز چهاردهم بهمن‌ماه به‌عنوان روز فناوری فضایی مطرح شد و پس از بحث و بررسی از سوی اعضای شورا، با اکثریت آرا به تصویب رسید.