رقابت در بازار نشر، به نقد جان می‌دهد
محمد حسن‌زاده، وضعیت نقد آثار علمی را نامطلوب و رقابتی نبودن بازار نشر را یکی از دلایل آن دانست.
دکتر محمد حسن‌زاده، عضو هيات علمی دانشگاه تربيت مدرس، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در پاسخ به سوالی درباره وضعیت نقد آثار علمی در کشور گفت: معتقدم، سال‌ها است مقوله نقد در کشور به خوبی صورت نمی‌گیرد. این امر به دلیل نبود منتقد خوب و محفل مناسب برای نقد است. البته به نظر می‌رسد، جریان نقد در کشور ما از مکانیسم مبتنی بر بازار پیروی نمی‌کند.
وی بر تاثیر رقابتی نبودن بازار نشر در وضعیت نامطلوب نقد در کشور تاکید کرد و افزود: بازار نشر ما رقابتی نیست. به عبارتی دیگر، در دو یا سه اثر در یک وضعیت رقابتی منتشر نمی‌شوند که در مقایسه با
یکدیگر از سوی مخاطبان و منتقدان خبره ارزیابی شوند.
عضو انجمن اخلاق در علوم و فناوری ادامه داد: همچنین در موقعیتی که نویسندگان، در جامعه ما صاحب یک جایگاه مناسب اجتماعی نیستند منتقدان نیز با بی‌مهری مواجه‌اند. به عنوان نمونه، مردم در برخی از کشور‌های دنیا برای خرید نسخه‌های جدید رمان «هر‌ی‌پاتر» روبه‌روی در‌های کتابفروشی‌ها صف‌های بلند تشکیل می‌دهند. به‌طور حتم، نقد در میزان استقبال مخاطبان نقش بسزایی دارد.
حسن‌زاده، تصریح کرد: نقد در کشور ما به دو تیپ، نقد دلخواه و نقد وظیفه‌ای تقسیم می‌شود. نقد وظیفه‌ای مانند سفارش نقدنویسی برخی مجله‌ها است که نقاد بر اساس آن با فرمتی مشخص به نوشتن نقد اقدام می‌کند و این موضوع که، آیا این مطلب خواننده دارد یا نه مشخص نیست. در مقابل نقد دلخواه یعنی، منتقد با نگاهی دلی به نقد نویسی رو می‌کند.
ویژگیهای منتقد منابع علمی
عضو هیات علمی، مرکز سیاست علمی کشور، درباره ویژگیهای منتقد منابع علمی و دانشگاهی ضمن ارایه تعریفی از کتاب علمی اظهار
کرد: یک کتاب علمی، اثری است که روش علمی خاصی را تبیین یا به عبارتی دیگر، یافته‌های تحقیقاتی را به روش علمی منعکس می‌کند. ویژگی که در سایر آثار مکتوب مانند شعر و داستان دیده نمی‌شود.
وی به ویژگیهای نقد علمی منابع دانشگاهی اشاره کرد و گفت: نقد باید صادقانه باشد به عبارتی دیگر به قصد اصلاح و به‌دور از فرض ارایه شود، همچنین نقد مطلوب باید شفاف و مشخص و معلوم باشد که منتقد از چه دیدگاهی به نقد اثر پرداخته است. هم‌تراز بودن منتقد با نویسنده اثر، ویژگی بعدی یک نقد علمی است. هم‌تراز بودن به این معنا که منتقدی که، تجربه نویسندگی ندارد به‌طور معمول صلاحیت کمتری، برای نقد آثار علمی خواهد داشت.
حسن‌زاده، ادامه داد: قدرت تفکر انتقادی و دور بودن از شیوه تفکر عادی، خصوصیت دیگر یک نقاد منابع علمی است. روزآمدی منتقد نسبت به دانش‌های روز
دنیا نیز در ارایه یک نقد مطلوب موثر است. حسن‌نیت در طرح نقد به این شیوه که بعد از ارایه نقاط ضعف و قوت کتاب، به شرح این مقوله بپردازد که «اگر به این صورت نوشته می‌شد بهتر بود» نیز در ارایه یک نقد مناسب موثر است.
مولف کتاب «جريان اطلاعات در سازمان‌ها» در ادامه، برشمردن ویژگیهای نقاد آثار علمی عنوان کرد: معتقدم، ارتباط منتقد با مخاطب در نقد صحیح‌تر و کامل‌تر می‌تواند نقشی اساسی ایفا کند. روش‌مند و نظام‌مند عمل کردن و شم قوی نویسندگی برای نقد نویسی، یعنی طرح یک ورودی جذاب و پایان‌بندی مناسب در استقبال مخاطب از نقد موثر خواهد بود.
وی اظهار کرد: به نظر می‌رسد شناخت نقاد از زندگی و آثار یک نویسنده در ارایه یک نقد مطلوب مفید خواهد بود. آشنای با سیر تحول و حتی عقب‌گرد مولف نیز در روند کاری منتقد موثر است. به طورحتم این موضوع که منتقد نخستین، اثر یک مولف را نقد می‌کند یا دهمین اثرش را در روش منتقد تاثیرگذار است.