درباره مرد آرام عمیق اقتصاد ایران
حسین عظیمی آرانی، معتقد بود، راه برون رفت اقتصاد ایران از مدارهای توسعه نیافتگی و فقر،سرمایه‌گذاری در نیروی انسانی و ارتقای توانایی‌ها و مهارت‌های جوانان و دانش‌آموزان و دانشجویان ایرانی است. وی نویسنده نخستین کتاب علم اقتصاد در ایران است.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، حسین عظیمی‌آرانی، اقتصاددان ایرانی و نویسنده نخستین کتاب علم اقتصاد در ایران، در سال 1327 در حاشیه کویر در روستای آران، به دنیا آمد. در مقطع کارشناسی رشته اقتصاد و برای کارشناسی ارشد نیز گرایش توسعه را برای برگزید. سپس به انگلستان رفت و در سال 1359 از دانشگاه آکسفورد دکترای اقتصاد گرفت. دکتر عظیمی آرانی، برای رساله دکترا در موضوع «بررسی رابطه رشد اقتصادی، توزیع درآمد و فقر با توجه به مسایل ایران» تحقیق کرد.
خاطرات دوران تحصیل؛ از سی مرغ تا سیمرغ
دکتر عظیمی، در یک خودنگاری، درباره معلمان و تاثیراتی که از آن‌ها گرفته بود نوشته است، «چه شایستگی‌هایی که در این آموزش نشان دادند. معلمانی که بیشتر با دوچرخه‌هایشان به مدرسه می‌آمدند و تا آنجا که ما می‌فهمیدیم، بیش از هر چیز به شخصیت و احترام معنوی معلمی می‌اندیشیدند و به تربیت شایسته شاگردهایشان دلبسته بودند.
چه خاطره‌های شیرینی که از این معلمان برجسته در ذهن‌مان مانده است. رشته تحصیلی ما ریاضی بود. در همین دوره بود که منش عارفانه و عمیق اندیشه‌های معلم ادبیات‌مان را به دنیای پر رمز
و راز شعر و ادب هدایت کرد.
در همین دوره برایمان توضیح دادند که چگونه باید این بیت را فهمید که (بنام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه برنگذرد). و یا تفاوت سی مرغ و سیمرغ در منطق الطیر چیست و یا چگونه کثرت به وحدت می‌گراید.»
بازگشت به ایران
مرحوم عظیمی، همه پیشنهاد‌‌های کاری شرکت‌‌ها موسسات انگلیسی را برای همکاری رد و پس از پایان تحصیلات یعنی در تب و تاب انقلاب اسلامی به میهن بازگشت. پس از بازگشت در سازمان برنامه و بودجه و همزمان در دانشگاه‌های کشور به عنوان مدرس مشغول شد.
وی فرصت اشتغال در سازمان برنامه و بودجه را به عنوان امکان وسیع و قابل توجه فراگیری و آموزش کاربردی در دنیای تحقیق و سیاست گذاری اقتصادی – اجتماعی در دوران پس از انقلاب اسلامی معرفی می‌کند.
عظیمی همچنین درباره تجربه تدریس گفته بود: «تدریس دروس اقتصاد ایران و توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی اقتصادی به دانشجویانی که عمیقا به دنبال درکت و فهم مکانیسم‌های پیچیده تحولات اجتماعی و اقتصادی و سیاسی کشور بودند، همگی افق‌های تازه‌ای را برای تفکر و اندیشه فراهم آورد.»
تا سال 1368 در سازمان برنامه وبودجه به عنوان کارشناس مشاور ومعاونت دفتر رییس دفتر و عضویت درستاد مرکزی سازمان برنامه و بودجه مشغول فعالیت بود. پس از خروج از سازمان به عنوان عضو هیات علمی و مدیر گروه اقتصاد، مقطع دکترای دانشگاه آزاد اسلامی به تدریس و تحقیق پرداخت و همزمان در سایر دانشگاه‌های کشور نیز به تربیت دانشجویان اشتغال داشت. وی در کنار فعالیت اصلی خود به عنوان مشاوره در صنایع بزرگ کشور کار کرد.
کتابشناسی
«اقتصاد ایران، توسعه، برنامه‌ریزی، سیاست و فرهنگ» را با همکاری خسرو نورمحمدی، «مدارهای توسعه‌نیافتگی در اقتصاد ایران»، «ایران امروز در آینه مباحث توسعه: برای حل بحران‌های کوتاه و بلندمدت اقتصادی کشور چه می‌توان کرد؟»، «اصول علم ثروت ملل (نخستین کتاب علم اقتصاد در ایران)»، با همکاری مشترک محمدعلی فروغی
و «کارکردهای نظام سیاسی در فرایند توسعه در اندیشه‌های دکتر حسین عظیمی آرانی را به بازارز نشر عرضه کرده است.
دکتر محمد حسین پوریانی در مقام تحلیل‌گر مواضع فکری دکتر عظیمی در مقاله‌ای با عنوان «نقد و تحلیل جامعه شناختی اندیشه دکتر حسین عظیمی در خصوص توسعه اقتصادی – اجتماعی ایران» آودره است، مرحوم دکتر حسین عظیمی اقتصاددان، نظریه‌پرداز و طرفدار مکتب توسعه، با نگاهی جامع نه تنها در حوزه اقتصاد ایران بلکه در حوزه های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، نظرات و قانونمندی‌های زیادی ارایه نموده است.
عظیمی در بدو امر، توسعه را مترادف با ایجاد تمدن صنعتی و جدید بشری دانسته و بنابراین تحقق آن را مستلزم تحولات بنیادین نه تنها در حوزه اقتصاد، بلکه حوزه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی می‌داند. اگر چه عظیمی نظرات مختلفی در همه این حوزه‌ها برای توسعه کشور ارایه نموده است اما استراتژی مناسب تحقق توسعه جمهوری اسلامی ایران را، استراتژی تحول فرهنگی می‌داند. عظیمی طی مسیر توسعه فرهنگی را نیز از طریق آموزش و پرورش و به ویژه آموزش ابتدایی می‌داند.
عظیمی چطور می‌اندیشید
جامعه علمی و دانشگاهی ایران مرحوم عظیمی را با دو ایده، می‌شناسند، نخست اینکه این اقتصاددان، معتقد بود سرمایه‌گذاری پایه‌ای برای توسعه ایران نه در ساخت سد و تاسیس بانک و راه‌اندازی کارخانه است. این توجه باید در مدارس و دانشگاه‌ها هزینه شود. ایده که به 25 سال پیش برمی‌گردد.
وی راه برون رفت اقتصاد ایران از مدارهای توسعه نیافتگی و فقر را سرمایه‌گذاری
در نیروی انسانی و ارتقای توانایی‌ها و مهارت‌های جوانان و دانش‌آموزان و دانشجویان ایرانی می‌دانست.
مرحوم عظیمی همچنین معتقد بود، اجرای موازین ارزشی و نهادی در جامعه پیش‌نیاز توسعه اقتصادی است. وی تاکید داشت که بدون پلیس و دادگاه‌های سالم، کارآمد، قدرتمند، محرم و مستقل و نیز بدون قوانین و مقررات منطقی، شفاف و با ضمانت اجرایی کافی، سیاستگذاری‌های توسعه موفق نخواهند بود.
مرد عمیق
مرحوم عظیمی در مقدمه کتاب مدار های توسعه نیافتگی آورده است «در ابتدا از پدر و مادری سپاس گویم که همچون اکثریت پدران و مادران منطقه ما (آران) و یا تمامی حاشیه کویر با تلاشی اعجاب‌انگیز در گوشه‌ای از کویر تشنه، ازهیچ، زندگی ساختند.
انسان در بیان عظمت و شکوه همت و تلاش، قناعت و مناعت طبع این مردمان که در طی قرن‌ها دل خاک را شکافته‌اند تا قطره قطره آب را بر بیابان‌های کشور جاری سازند و از زلال آب، صفای زندگی بخش سبز درختان را به آبی عمیق آسمان پیوند زنند، در می‌ماند.
اینان چه متواضعانه خواهند گفت «که خوب کشاورزی در آن است که نه تنها انسان را، بلکه همه موجودات جان‌دار خدا را نیز قوتی برای زنده ماندن می‌رساند. «چه آسوده می‌توان این گفته را به زبان مدرن ترجمه کرد که همت و تلاش این مردمان سخت کوش و قانع، پایه و اساس حفظ حیات برای هزاران سال بوده است.
آیا نمی‌توان و نباید شکوه و زیبایی هر تک درخت کویری را معیار سنجش زیبایی و مناره‌ای بلند و کاشی‌کاری شده شهرهای کشور دانست؟