هنرهای گرافیک در تمدن یونان

یونانی ها الفبای فینیقی را نزدیک به ۸۰۰ سال پیش از میلاد در دوره ی توسعه ی تجاری تعدیل کردند. آنان علاوه بر شکل حروف، اسامی الفبای فینیقی را نیز برگرفتند. برای مثال،حرف یونانی آلفا مشتق از حرف فینیقی الف و بتا مشتق از بت فینیقیو… است.

نخستین نمونه ی شناخته شده نگارش یونانی بر اساس الفبای فنیقی، روی یک گلدان دیپیلون متعلق به حدود ۷۰۰ سال پیش از میلاد پیدا شد.

یونانی ها اصطلاحات مهمی در شکل حروف و اسامی الفبای فنیقی به وجود آوردند از آنجا که در زبان گفتاری یونان بر حروف صدادار تکیه می شد، آنان برای پنج مورد از این حروف ، یعنی A,E,I,O,U علائم دیگری در نظر گرفتند. آنان با این کار الفبای متشکل از بیست و پنج حرف پدید آوردند که پاسخگوی همه ی حروف مهم زبان شان بود.

افزودن علائمی برای حروف صدادار و نیز برای حروف بی صدا، گام نهایی در آفرینش الفبای آوایی واقعی بود. اکنون همه ی قطعات در جای خود قرار داشتند. از لحاظ نظری همه ی زبان های گفتاری را می توان با یک الفبای آوایی به نگارش درآورد. یونانی ها جهت نگارش راست به چپ فنیقی را نیز برگرفتند

یونانی ها بعدها نگارش سطور در جهات متناوب ، نخست از یک جهت و سپس از جهت دیگر را تجربه کردند. این کار مستلزم  تغییر متناوب در مسیر حرکت حروف بود. این سبک نشوتاری به “بوستروفدون” یعنی “همانند شخم زدن گاو ” مرسوم بود.

سبک نگارش “بوستروفدون” دیری نپایید و یونای ها در نهایت نگارش از چپ به راست را برگزیدند. بنا بر نظریه ای ، نگارش از چپ به راست برای اکثر افراد راست دست به مراتب طبیعی تر از نگارش از راست به چپ است.

دولت شهرهای متعدد یونان نه تنها به لهجه و گویش خاص خود صحبت می کردند، بلکه کوشیدند شکل حروف را نیز به سلیقه خود تغییر دهند و البته تعداد این دولت شهرها اندک نبود.

در سده چهارم پیش از میلاد تعداد الفباهای یونانی به دو نوع کاهش یافت :

الفبای ایونی در شرق و الفبای کلشیدی در غرب.

در سال ۴۰۳پیش از میلاد ، اتن به طور رسمی الفبای ایونی را برگزید و این الفبا به دلیل وجهه و اعتبار آن کلا جایگزین الفبای کلشیدی شد.

الفبای ایونی تنها از حروف بزرگ تشکیل شده بود. حروف کوچک تا دوره ی “کارولنژیان” در اوایل قرون وسطا پدید نیامد.

میان کلمات و جملات فاصله ای وجود نداشت و نقطه گذاری نیز در میان نبود. افزون بر این استفاهد از علائم اختصاری نیز رایج بود.

یونانی ها دو سبک نوشتاری پدید آوردند:

حروف بزرگ کلاسیک و فرمی شکسته تر مرسوم به “اونسیال”. حروف بزرگ کلاسیک هنگامی که بر کنده کاری نوشه ها بر سنگ به کار گرفته می شدند، لاپیدری(سنگ نوشته) نامیده می شدند. (به تصویر۳ نگاه کنید)

سنگ نوشته ها در اصل “سانس سریف” یا ” بدون زوائد تزئینی ” نامیده می شدند و تاکید آن ها بر زیبایی ، فرم و تناسب بود. از سویی حروف اونسیال برای نگارش روزمره با قلم نی یا قلم مو بر پاپیروس و پوست یا استیلوس بر لوح مومی پدید آمد.

تفاوت های میان شکل حروف لاپیدری (سنگ نوشته) و اونسیال ، نشان دهنده ی تاثیر ابزار و سطوح نگارش بر شکل حروف است. برای مثال حروف کنده شده زاویه دارتر و حروف نوشته شده شکسته تر یا سیال ترند.

یونانی ها نیز همانند مصری ها هر تصویرسازی دست نوشته ها را تجربه کردند، اما متاسفانه بسیاری از نمونه های اولیه این هنر از میان رفته است.

سمیه رمضان ماهی

بخش هنری تبیان

منابع:

سی قرن طراحی گرافیک/ جیمز کرایگ و بروس برتون

تاریخ هنر جنسن

تاریخ تحلیلی هنر جهان میلر آیجان