غرب نمی‌تواند جریان ترجمه اندشمندان ایرانی را متوقف کند/ مترجمان غربی برای ترجمه آثار ایرانی پیشقدم می‌شوند؟
حسین ملانظر، رییس پژوهشکده مطالعات ترجمه در نشست تخصصی «ترجمه و تولید علم» با بیان اینکه ما برای ترجمه معکوس سرمایه و نیروی انسانی کافی داریم، پیشنهاد کرد مترجمان غربی برای ترجمه آثار ایرانی پیشقدم شوند.
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – نشست «ترجمه و تولید علم» در سومین روز از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، با حضور دکتر حسین ملانظر، رییس پژوهشکده مطالعات ترجمه و مدیرمسوول فصلنامه مطالعات ترجمه، احسان عباسلو، مسوول سالن ترجمه بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، دکتر اکبر شاه جعفری، مدرس زبان و ادبیات فارسی دانشگاه هند و فیلیجتا فرارو، رایزن فرهنگی پیشین سفارت ایتالیا در ایران در سرای اهل قلم برگزار شد.
در ابتدای این نشست، ملانظر با اشاره به تاثیر استعمار بر جریان ترجمه گفت: استعمار یک واقعیت است. تا قرن 18 غربی‌ها به ما نیاز داشتند و تا زمان وقوع انقلاب صنعتی این نیازمندی به ویژه در حوزه فناوری به سوی شرق کشیده شد.
رییس پژوهشکده مطالعات ترجمه افزود: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تا حدی سرعت ترجمه از غرب کاهش پیدا کرده و جریان انقلاب موجب ترس غرب از ایران شده است. براساس این ترس، جنگ بر ما تحمیل شد، دنیا باید بپذیرد که ایران صاحب تمدن کهنه‌ای است.
پشت فرهنگ ما قرن‌ها تفکر وجود دارد
ملانظر ادامه داد: پشت فرهنگ اسلامی ایرانی، قرن‌ها تفکر وجود دارد. غرب باید متوجه باشد که با از بین بردن مترجمان آثار ایرانی نمی‌تواند جریان ترجمه آثار مولفان و اندشمندان ایرانی را متوقف کند. حقیقت این است که غرب به ما نیاز دارد.
وی فرهنگ ایرانی اسلامی را یکی از پنج فرهنگ برتر دنیا دانست و ادامه داد: به شخصه طرفدار ترجمه آثار فارسی به زبان‌های دیگر هستم.
انتشار هفت هزار اثر ایرانی و ارتباط کهن ایران و ایتالیا
فیلیجتا فرارو در ادامه این نشست در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت ترجمه آثار ایرانی در ایتالیا گفت: نخستین موضوعی که باید مورد توجه قرار گیرد، رابطه قدیمی ایتالیا و ایران است؛ رابطه‌ای که تنها به حوزه اقتصاد و سیاست محدود نمی‌شود و ترجمه و انتشار هفت هزار اثر از مولفان ایرانی نشان این ارتباط کهن است.
وی افزود: اواخر قرن نوزدهم دانشگاه شرق‌شناسی و تدريس زبان فارسي در ايتاليا آغاز به کار کرد. ادبيات كلاسيك ايران
در ايتاليا از زمان‌هاي بسيار دور آغاز شده و ترجمه شاهنامه در ايتاليا يكي از نمونه‌هاي آن است.
آنچه برايم جالب است، تاريخچه علاقه‌مندی ايتاليا به ادبيات كلاسيك ايران است. براي شناخت يك كشور سفر و مطالعه كتاب از همه چيز مهم‌تر است. ارتباط بين ايران و ايتاليا در دهه 70 آغاز و در دهه 80 شدت گرفت.
مردم ایتالیا با آثار ادبی ایران آشنا هستند
وي به فهرستی از آثار ترجمه شده فارسي اشاره و اظهار كرد: در سال‌های اخير در حوزه ادبيات آثار فراوانی به زبان ايتاليايی ترجمه شده است. معتقدم مردم ايتاليا بيشتر به آثار ادبيات كلاسيك و معاصر ايران آشنا هستند. مترجمان بايد كتاب‌هايی را ترجمه كنند كه از ارزش هنری بالايي داشته باشند. بازخورد اين نوع ترجمه از سوی مردم ايتاليا بسيار مثبت بوده. اين شيوه راهي مناسب براي انتقال فرهنگ است.
رايزن فرهنگی پيشين ايتاليا در ايران افزود: پيشنهاد مي‌كنم براي پيشرفت در جريان ترجمه يك پروژه كلي تدوين شود تا راهي برای شناخت بيشتر نويسندگان ايرانی باشد.
60 نوع ترجمه از آثار سعدی و حافظ به زبان هندی
اكبر شاه‌جعفري در ادامه اين نشست با اشاره به مشتركات نژادي، زباني و ديني بين ايران و هند گفت: در زمان حكومت مسلمانان در هند زبان فارسي زبان رسمي اين كشور بود. آثار شاعراني مانند سعدي و حافظ در هند به بيش از 60 بار در گونه‌هاي مختلف زباني هند ترجمه شده است. در زمان استعمار انگليس زبان انگليسي، هندو و اردو جاي فارسي را گرفتند. مانند ساير نقاط دنيا ما نيز با ادبيات كلاسيك ايران آشنا هستيم. البته اين موضوع به آن معنا نيست كه اين زبان در كشور ما با ركود مواجه است. ادبيات فارسي هيچ چيز كمتر از ادبيات روز دنيا ندارد. تنها مشكل در شيوه انتقال آنهاست.
وي ادامه داد: در هند هيچ سازماني براي ترجمه ادبيات فارسي به زبان‌هاي محلي وجود ندارد. ادبيات معاصر ايران شاهكار است اما اين موضوع را فقط فارسي‌زبانان و دانشگاهيان مي‌دانند.
شاه‌جعفري با اشاره به افتتاح خانه ترجمه در ايران افزود: اين رخداد بسيار خوبي است اين مركز راهي براي عرضه آثار مولفان ايراني خواهد بود. معتقدم دانشگاه‌هاي هند توانايي و آمادگي كامل براي تعامل با اين خانه را دارند.
اين استاد دانشگاه هند به تمايل هندي‌ها به آثارساير حوزه‌هاي مولفان ايراني اشاره كرد و گفت: مخاطبان هندي ادبيات و دفاع مقدس اقشار خاصي را تشكيل مي‌دهند. اين مخاطبان بيشتر مسلمان و اردوزبان هستند.
استعمار انگلیس در هند به دنبال حذف زبان فارسی بود
ملانظر در ادامه اين نشست درباره ايجاد روند مطلوب ترجمه
معكوس اظهار كرد: ترجمه‌هاي بايد از درون كشور حمايت شوند. ما هم بايد مانند متوليان فرهنگي ايتاليا جايزه‌اي براي مترجمان خارجي آثار ايراني در نظر بگيريم.
وی گفت: زماني انگليسي‌ها از ترجمه گلستان به زبان انگليسي حمايت مي‌كردند كه هدفشان حذف ترجمه هندي‌ها از زبان فارسي بود كه در نهايت در قرن هجده در هند اين اتفاق افتاد. ما نسبت به زبان فارسي متعصب نيستيم بلكه به دنبال معرفي فرهنگ اسلامي ـ ايراني از طريق ترجمه آثار نويسندگان و پژوهشگران ايراني هستيم.
ملا نظر اظهار کرد: امیدوارم خانه ترجمه، نیاز‌های دنیای امروز، به ویژه کنجکاوی درباره انقلاب اسانی را برطرف کند. بر همین اساس بر نامه‌ریزی برای اهدا جایزه به مترجمان آثار ایرانی ضرورت پیدا می‌کند. یکی از اقدامات خانه ترجمه باید ایجاد یک بانک اطلاعاتی از برترین آثار مولفان ایرانی برای مترجمان باشد. زیرا گزینش این کتاب‌ها برای مترجمان کار دشواری است.
ترجمه راهی برای شناخت ایران
فرارو در ادامه این نشست در پاسخ به پرسشی درباره قابلیت‌های ترجمه آثار ایرانی گفت: مخاطبان ایتالیایی آثار ایرانی آمار قابل توجهی ندارد، به عبارتی دیگر ایران انقلابی، هنوز برای مخاطبان شناخته شده نیست. اما به نظر می‌رسد با ترجمه آثار حوزه ادبیات میزان آشنایی مردم ایتالیا ارتقا پیدا کند.
وی ادامه داد: آنچه اروپاییان از ایران می‌شناسند در دو شکل خلاصه می‌شود؛ یکی ایرانی که، صاحب طبیعت و معماری زیباست و دیگری ایرانی که به دنبال بمب اتم است.
همچنین اکبر شاه جعفری در این‌باره افزود: موجب خوشحالی است که چهره ایران در بین مردم هند همان‌طور شناخته می‌شود که هست. تبلیغات رسانه‌ای از سوی قدرت‌های استعماری تصور، ما را نسبت به ایران تغییر نداده است.
اکبر شاه جعفری درباره آینده زبان فارسی در کشور هند گفت: با توجه به گذشته زبان فارسی در هند، نباید به آینده آن ناامید بود، هرچند بازگشت به دوران طلایی این زبان چندان نزدیک نیست. فراموشی زبان فارسی به معنای فراموشی بخشی از فرهنگ و تاریخ هند است.
ملانظر نیز با اشاره به ارزش آثار حوزه‌های مختلف مولفان ایرانی برای ترجمه گفت: نباید ترجمه آثار ایرانی را به کتاب‌های ادبیات خلاصه کرد. ایران در همه حوزه‌ها به ویژه فلسفه، علوم‌انسانی، فقه و حوزه مظلوم توریسم حرف برای گفتن دارد.
فرارو و اکبر شاه جعفری در پایان جلسه، بر ورود ترجمه به سایر حوزه‌های به غیر از ادبیات تاکید کردند.