نگاه جامعه به مروجان علم، مناسب نیست
گزارش ایبنا از نشست «تعادل، توليد و ترويج علم ايران»
کارشناسان حاضر در نشست «تعادل، توليد و ترويج علم ايران» با تاکید بر وجود نگاه سیستمی به فعالیت ترویج علم در کشور، از نگاه غیرمنصفانه و نامناسب نسبت به مروجان علم انتقاد کردند.
به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا) پيش از ظهر امروز (14 ارديبهشت‌ماه) نشست «تعادل، توليد و ترويج علم ايران» با حضور دكتر مهدي زارع، رييس پژوهشگاه زلزله‌شناسي، دكتر محمد حسن‌زاده، عضو هيات علمي مركز سياست‌هاي علمي كشور و مسوول سالن توليد علم بيست و هفتمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران و دكتر اسفنديار معتمدي، نویسنده و پژوهشگر پیشکسوت در سراي اهل قلم برگزار شد.
در ابتداي اين نشست، حسن‌زاده با اشاره به آمارهاي رسانه‌ها از انتشار مقاله و پيشرفت علمي گفت:به نظر مي‌رسد كمتر به مقوله ترويج و همگاني‌سازي علم توجه مي‌شود. با نگاهي از بالا به پايين شاهدیم به ميزاني كه به توليد بها مي‌دهيم به همگاني كردن آن توجه نداريم؛ روندی که در آينده موجب ايجاد فاصله بين جوهره علم و واقعيات زندگي انسان خواهد شد.
معتمدي درباره تعريف و هدف ترويج علم به گفته خوارزمي، دانشمند نامی
ایران اشاره کرد و افزود: «دانشوران چند دسته‌اند، افرادي كه قوانين علمي را كشف، عده‌اي كه اين كشفيات را ساده‌سازي و تفسير مي‌كنند و در نهايت مروجان و كساني كه اين تفسيرها را به گوش مردم مي‌رسانند.»
شناسايي مروجان علم به تعريف ترويج علم بستگي دارد
در ادامه این نشست، مهدی زارع، ضمن گراميداشت ياد مرحوم پرويز شهرياري، يكي از مروجان علم، در پاسخ به پرسشي درباره شناسايي متولي ترويج علم گفت: درباره شناسايي مروجان علم بايد به اين پرسش پاسخ بدهيم كه مروجان چگونه و با چه هدفي عمل مي‌كنند؟ شناسايي مروجان علم به تعريف ترويج علم بستگي دارد. ترويج تفكر علمي، هدف پايه در فرايند ترويج علم است و بنابراين ميزان درك و ارتباط عامه با مفاهيم و پارامترهاي علمي از اهداف ترويج علم است.
رييس پژوهشگاه زلزله‌شناسي افزود: امروز برنامه‌هاي جدي و سياست‌هاي كلاني براي ترويج علم در كشورهاي مختلف تدوين شده است. اروپا در سال 2012 برنامه توسعه سواد علمي را برنامه‌ریزی کرد كه همه كشورهاي اتحاديه اروپا ملزم به اجراي آن هستند. آمريكا نيز براي نيمه دوم سده قرن بيست و يكم، درباره ترويج علم سياست‌هاي كلاني را مدون کرده است.
اين محقق حوزه زلزله‌شناسي با طرح اين پرسش كه آيا معلمان نقش اصلي در ترويج علم را بازي مي‌كنند؟ ادامه داد: به نظر مي‌رسد
معلمان در راستاي «آموزش علم» حركت مي‌كنند كه به‌طور قطعي هنر ترويج علم نيست. بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت اگر افرادي كه تسلطي بر آموزش علم دارند پا در عرصه ترويج علم بگذارند، قدمي فراتر از مسووليت سازماني خود برداشته‌اند.
لزوم برگردان آثار علمی به زبان ساده
حسن‌زاده، مسوول سالن تولیدعلم نمایشگاه بین‌المللی کتاب در ادامه با تاکید بر لزوم تدوين سياست‌هاي تشويقي براي مروجان علم در كشور گفت: در كشور سالانه حدود 60 تا 70 هزار عنوان كتاب و 100 هزار مقاله از سوي پژوهشگران منتشر مي‌شود. بايد از خود پرسيد كداميك از اين آثار به زبان ساده برگردان می‌شوند تا براي مردم عامه قابل استفاده باشد.
عضو هيات علمي مركز سياست‌هاي علمي كشور ادامه داد: در گذشته ترويج علم فردمحور بوده است كه اغلب اين افراد به‌صورت گمنام در اين راه تلاش مي‌كردند.
مروجان علم عاشقانه در این راه قدم برمی‌دارند
مهدی زارع در ادامه بحث، در پاسخ به پرسشي درباره آينده مروجان علم در كشور گفت: نگاه سازماني به فعاليت‌هاي مروجان علم لازم است اما بايد دانست که بيشتر اين افراد عاشقانه
در اين راه قدم برداشته و برمی‌دارند و از جان مايه مي‌گذارند. درباره آينده مروجان علم بايد از خود بپرسیم آيا وجود افراد عاشق كفايت مي‌كند؟ به نظر مي‌رسد تركيبي از ساخت سازماني با وجود اين شخصيت‌ها كارساز باشد.
وي ادامه داد: نگاه سازماني اين مشكل را ايجاد مي‌كند كه برخي بخواهند قد اين افراد را هرس و آنان را با نگاه سازمانی محدود كنند. ما به حركت سيستماتيك نيازمندیم تا جايگاه مروجان علم شناخته شود.
مولف «مقدمه‌ای بر زلزله‌شناسی کاربردی» در انتقاد به نگاه جامعه به مروجان علم اظهار كرد: در جامعه ما فعاليت‌هاي ترويجي به‌عنوان يك فعاليت اصلي تلقي نشده و حتي جامعه دانشگاهي به اين افراد نگاه دور از پرستيژ دارند.
تعامل بین نهادهاي دولتي، مردم نهاد و مروجان برای ترویج علم
مسوول سالن توليد علم بيست و هفتمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران نیز در ادامه سخنان زارع گفت: بنابر شواهد تاريخي، بين هدف دولت و دانايي مردم رابطه معكوس وجود داشته البته اين نگاه در نظام جمهوري اسلامي ايران تا حدودي برطرف شده است. تعامل بين دانشمندان، نهادهاي دولتي، نهادهاي مردم نهاد و مروجان علم مي‌تواند در گسترش ترويج علم موثر باشد.