مولف برگزیده کتاب سال: مترجمان طب سنتی باید محقق، گیاه‌شناس و داروساز باشند
وضعیت ترجمه معکوس آثار علمی از منظر اهالی علم/ 7
ولی‌اله مظفریان، مولف اثر برگزیده سی و یکمین دوره کتاب سال معتقد است که مترجم آثار کهن طب سنتی، علاوه بر آشنایی به زبان مبدا، باید گیاه‌شناس و داروساز نیز باشد و در ترجمه به منابع معتبر اتکا کند.
دکتر مظفریان، مولف اثر برگزیده «شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران» در سی و یکمین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، در گفت‌‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره وضعیت ترجمه معکوس آثار حوزه طب سنتی اظهار کرد: به دنبال تاسیس «دارالحکمه» به دست مامون و متوکل عباسی، مبانی طب اسلامی از طب یونانی گرفته شد.
تاثیر از طب عربی
وی افزود: بعد از گسترش اسلام، ایرانیان پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای به دست آوردند و دانشمندانی مانند ابوریحان، زکریای رازی و ابن‌سینا ظهور کردند. دانش طب این دانشمندان متاثر از طب عربی بود که با ابداعاتی از سوی دانشمندان ایرانی همراه شد. «قانون» به‌عنوان یکی از منابع کهن حوزه طب سنتی از آثاری است که به زبان‌های دیگر ترجمه
شده است.
مولف کتاب «فرهنگ نام‌های گیاهان ایران» در ادامه گفت: هر قدر به دوران حکومت‌های ایرانی نزدیک می‌شویم، منابعی جز آثار زکریا و ابوعلی‌سینا تولید نمی‌شود تا دوران قاجار که طبیب مخصوص ناصر‌الدین شاه یعنی «شلمیر» اروپایی، کتابی در حوزه طب سنتی تالیف می‌کند.
«شلمیر» بخشی از طب سنتی ما را علمی کرد
مظفریان ادامه داد: هدف اصلی «شلمیر» علاوه بر گسترش طب سنتی ایرانی، معرفی این دانش به اروپاییان بود. وی بخشی از طب سنتی ما را علمی کرد.
این محقق با اشاره به تاسیس دانشگاه تهران و ورود علوم جدید به کشور اظهار کرد: با تاسیس دانشگاه تهران، علوم جدید در همه زمینه‌ها به همت دانشجویان تحصیل کرده در اروپا و آمریکا به کشور وارد شد. محققی مانند علی زرگری، در این زمان شروع به جمع‌آوری منابع خارجی طب سنتی و تطبیق آن با طب ایرانی کرد. مجموعه پنج جلدی «گیاهان دارویی» از آثار مهم این حوزه است.
تطبیق نام گیاهان دارویی به زبان فارسی،
دشوار است
مولف کتاب «درختان و درختچه های ایران» گفت: در سال‌های اخیر آثار بنیادین حوزه طب سنتی از عربی به فارسی برگردانده شده است. باید توجه داشت که تطبیق نام گیاهان دارویی به زبان فارسی، کار بسیار دشواری است. گاه در ترجمه این آثار موفق و گاه ناموفق ظاهر شده‌ایم.
مظفریان در ادامه درباره ارایه ترجمه‌های ناموفق به‌ویژه در حوزه طب سنتی توضیح داد: دلیل اصلی در ارایه ترجمه‌های ناموفق، بی‌اطلاعی مترجم از دانش طب سنتی است. مترجم این دسته آثار علاوه بر آشنایی به زبان مبدا، باید گیاه‌شناس و داروساز باشد و در ترجمه به منابع معتبر اتکا کند.
تالیف منابع طب کهن ایرانی، براساس وسعت فلات
دانشیار پژوهش در موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور افزود: منابع طب کهن ایرانی، براساس وسعت فلات ایران یعنی افغانستان، پاکستان و قفقاز تالیف شده‌اند و مشکل عمده در ترجمه این آثار تطبیق محتوای آن با شرایط امروز ایران است.
مظفریان ادامه داد: امروزه دو دسته افراد در حوزه ترجمه آثار طب سنتی فعالیت دارند؛ یک دسته خواستار ترجمه طب سنتی هستند و معضل آن‌ها تطبیق طب سنتی امروز با گذشته و دسته دوم تحصیل‌کرده‌های خارج از کشورند که دانش طب سنتی اروپایی را به فارسی ترجمه می‌کنند
و مشکل آن‌ها تطبیق گیاه اروپایی با ایرانی است.
وی با اشاره به انتشار کتاب «شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران» اظهار کرد: برای بر طرف کردن این مشکل به تالیف کتابی با عنوان «شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران» برای دانشجویان اقدام کردم. وضعیت دشوار تطبیق منابع کهن با دوران فعلی و کمک به دانشجویان برای فهم بهتر در زمینه دانش گیاه‌شناسی، انگیزه تالیف این اثر بود.
مروری بر پرونده «ترجمه معکوس آثار علمی»
نویسنده و پژوهشگر حوزه طب سنتی معتقد است که دانش طب سنتی کشور‌هایی مانند ایران، چین و ژاپن، از سوی محققان آلمانی منعکس می‌شود زیرا ما علم استفاده از این دانش را نداریم. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) را با ابوالقاسم متین اینجــــــــا بخوانید.
مدیر گروه تاریخ علم دانشنامه ایران، توجه به زبان علم را نخستین گام برای ترجمه معکوس دانست و گفت: در حالی‌که درآمد حوزه نشر آمریکا در شرایط بحران مالی بیشتر از درآمد نفتی ایران است، ترجمه آثار مولفان ایران به زبان‌های دیگر از فیلم‌های سفر در طول زمان تخیلی‌تر است. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) را با یونس کرامتی اینجــــــــا بخوانید.