معرفی توانایی‌های علمی ایران در گرو تالیف به زبان علم/ انحصار ترجمه در چند حوزه خاص
جمع‌بندی ایبنا از بررسی موضوع «ترجمه معکوس آثار علمی»/ 2
دومین جمع‌بندی از مجموع مصاحبه‌های (ایبنا) در موضوع ترجمه آثار مولفان ایرانی به زبانهای دیگر بیانگر این است که تالیف به زبان انگلیسی به‌عنوان زبان علم، می‌تواند در معرفی آثار نویسندگان ایرانی در عرصه بین‌الملل بسیار باشد.
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- در دومین جمع‌بندی از سلسله گفت‌و‌گوها با موضوع ترجمه معکوس نقطه نظرات دکتر یونس کرامتی، پروفسور ابوالقاسم متین، دکتر ولی‌الله مظفریان و دکتر مهدی خاکیان ارایه شده است. مصاحبه‌شوندگان در این گزارش درباره ظرفیت علمی مولفان ایرانی، نظرات متفاوتی دارند، اما همگی معتقدند ناشران خارجی با آثار فارسی زبان آشنایی ندارند، بنابراین ورود به عرصه بین‌الملل نیاز به تالیف به زبان انگلیسی دارد.
دکتر یونس کرامتی، عضو مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، آثار مولفان ایرانی حوزه علوم پایه را دارای ظرفیت ترجمه به زبانهای دیگر نمی‌داند. وی معتقد است آثاری هم که چنین ظرفیتی دارند به‌طور معمول به همت مدرس ایرانی فعال در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی خارج از کشور تالیف می‌شود.
وی با بیان این مطلب که انگلیسی در حال حاضر زبان علم است، می‌گوید: «اگر مولفی تصور کند اثرش ارزش ارایه در مجامع بین‌المللی را دارد زبان تالیفش انگلیسی خواهد بود.»
مخاطب آثار فارسی کیست؟
عضو مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، انتشار و ترجمه اثر مولف ایرانی به زبانهای دیگر را وابسته به شناخته شدن اثر از سوی ناشر خارجی دانست. وی پاسخ به پرسش‌های «مخاطب آثار فارسی کیست؟ و چه کسی از بار کیفی اثر یک مولف ایرانی حوزه علوم و فنون باخبر است؟» را ضرورری میداند.
کرامتی با تاکید بر این نکته که زبان علم انگلیسی است می‌گوید: «آیا تصور این است که یک انگلیسی‌زبان، مخاطب یک اثر فارسی حوزه علوم و فنون است؟ پاسخ منفی است، زیرا زبان علم، فارسی نیست.»
نویسنده «نگاهی به تاريخ رياضيات و نجوم در ايران» معتقد است که مولف خود باید برای معرفی اثرش در عرصه جهانی اقدام کند: «به‌نظر می‌رسد این مولف است که باید برای ترجمه اثرش به زبانهای دیگر اقدام کند.»
کرامتی تالیف به زبان انگلیسی را در معرفی سریع‌تر کتاب مولف ایرانی موثر‌تر میداند: «وقتی اثری به زبان انگلیسی تالیف می‌شود، امکان ترجمه آن به 80 زبان دیگر وجود دارد.»
وی مطالعه یک اثر فارسی از سوی مدرس دانشگاه (MIT) را محال میداند و وقوع چنین اتفاقی را تخیلی توصیف کرد.
انحصار ترجمه در چند حوزه خاص/ اغراق‌گویی آفت کتاب‌های طب سنتی
پروفسور ابوالقاسم متین، نویسنده آثار طب سنتی، ترجمه در این حوزه را منحصر به آثار اطبای ایران قدیم یعنی ابوعلی‌سینا، ابوریحان بیرونی و وجروجانی دانسته است.
وی معتقد است در بین آثار مولفان ایرانی منبع معتبری از مولف معاصر وجود ندارد: «با بیش از 40 سال سابقه تدریس و تالیف 22 عنوان کتاب در حوزه طب سنتی، هنوز منبع معتبری از مولف معاصر ایرانی در این حوزه پیدا نکرده‌ام.»
ابوالقاسم متین دلیل اصلی این موضوع را فقر پژوهش در حوزه طب سنتی میداند و با یک مقایسه بین ایران و کشور آلمان می گوید: «کشوری مانند آلمان به‌طور جدی در حوزه طب سنتی پژوهش می‌کند، به‌طوری که با اجاره منطقه‌ای در دره نیل، با کشت گیاهان دارویی، سالانه 250 میلیون دلار گیاه دارویی با استاندار‌های خود به ایالات متحده صادر می‌کند.»
متین معتقد است که «اغراق‌گویی» آفت کتاب‌های طب سنتی است. وی می‌گوید:« کار چندانی در حوزه طب سنتی انجام نمی‌دهیم. بیشتر آثار طب سنتی موجود در بازار کپی است. به‌طور مثال آیا می‌توان خواص درمانی نعناع را در دو صفحه منعکس کرد؟ ما اغراق‌گو هستیم.»
رعایت نکردن استانداردهای نشر بین‌الملل
مهدی خاکیان، استادیار دانشگاه صنعتی امیرکبیر، تمایل ناشر خارجی به ترجمه آثار مولف ایرانی را بسیار بعید میداند. وی با یونس کرامتی درباره تالیف به زبان انگلیسی ازسوی مولف ایرانی هم‌عقیده است: «اگر نویسنده ایرانی احساس کند مطلبی برای انتشار دارد که می‌تواند در سطح بین‌الملل مطرح شود، تالیف را به زبان انگلیسی انجام می دهد و به دست ناشر خارجی می‌سپارد.»
اما وی بر وجود ظرفیت علمی مولف ایرانی حوزه علوم پایه تاکید دارد و با وجود این ظرفیت، علت اصلی مطرح نشدن مولف ایرانی در سطح جهانی را رعایت نکردن استانداردهای نشر میداند: «اما دلیل این‌که آثار ایرانی از سوی ناشر خارجی برای ترجمه انتخاب نمی‌شود، به رعایت نشدن استانداردهای لازم نشر بین‌المللی از سوی مولفان کشورمان برمی‌گردد.»
خاکیان در مقایسه بین صنعت نشر ایران و نشر بین‌الملل می‌گوید: «وقتی یک نویسنده خارجی به انتشار کتاب اقدام می‌کند، ناشر از نویسنده می‌خواهد استانداردهای لازم انتشارات را رعایت کند، به عبارتی دیگر کتاب را بعد از تالیف، به دست یک ویراستار بسپارد، سپس ناشر کتاب را برای داوری علمی ارسال می‌کند؛ استاندار‌دهایی که در کشور ما وجود ندارد.»
وی در تشریح وضعیت فرآیند تولید کتاب نیز معتقد است :«یافتن راهی برای فروش کتاب، اصلی‌ترین مشکل ناشر ایرانی است، وضعیتی که ناشر ایرانی برخلاف استاندار‌های خارجی کتاب، اثر را برای ویراستاری به خود نویسنده بازگشت می‌‌دهد.»
تخصص و آشنایی با زبان مبدا، لازمه ترجمه
دکتر ولی‌الله مظفریان، نویسنده و محقق حوزه طب سنتی و برگزیده جایزه کتای سال، مانند پروفسور متین معتقد است که آثار ابوعلی‌سینا، از معدود منابع حوزه طب سنتی و در کل کتاب‌های علمی ایران است که به زبانهای دیگر ترجمه شده است.
وی درباره وضعیت ترجمه آثار طب سنتی نیز اعتقاد دارد: «مترجم این آثار، علاوه بر آشنایی به زبان مبدا، باید گیاه‌شناس و داروساز باشد و در ترجمه به منابع معتبر اتکا کند.»
گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با یونس کرامتی را اینجــــــــا بخوانید.
گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با ابوالقاسم متین را اینجــــــــا بخوانید.
گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با مهدی خاکیان را اینجــــــــا بخوانید.
گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با ولی‌اله مظفریان را اینجــــــــا بخوانید.