تمرکز بر نیاز جهانی در ترجمه آثار نویسندگان ایرانی/ امکان جلب توجه ناشر خارجی با تالیف به زبان انگلیسی

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- در چهارمین جمع‌بندی موضوع ترجمه معکوس آثار مولفان ایرانی، مهم‌ترین دیدگاه‌های دکتر هوشنگ قائمی، پدر علم هواشناسی، دکتر جمشید حاجتی، رئیس گروه ایمونولوژی دانشگاه تهران، دکتر سیدمصطفی رضوی، مدیر گروه مدیریت صنعتی دانشگاه تهران، دکتر حسین آذرنیوند، معاون علمی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، دکتر مریم رنجبر و  دکتر شهره صفارزاده، از اعضای هیات علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، بررسی شده است. تاکید بر وجود ظرفیت علمی آثار مولف ایرانی برای ترجمه به زبان‌های دیگر، همچنین نیازسنجی و استفاده از بازار منطقه از مهم‌ترین نکات مورد تاکید این 6 مصاحبه‌شونده است.   

هوشنگ قائمی، پدر علم هواشناسی ایران، با طرح این پرسش که مردم در جوامع غربی تا چه حد از داشته‌های ما مطلعند، ضمن ضروری دانستن ترجمه آثار مولفان ایرانی، با عقیده برخی نسبت به بی‌نیازی کشور‌های پیشرفته به دانش محققان ایرانی، مخالفت کرد. 

اثر تولیدی باید دارای بنیان‌های پژوهشی باشد
وی که تالیف کتاب «هواشناسی همدیدی‌‌-دینامیکی» را در کارنامه علمی خود دارد، برای  جهانی شدن کتاب‌های مولفان ایرانی، رعایت معیار‌هایی را ضروری می‌داند. وی می‌‌گوید: «اثری قابلیت ترجمه به زبان‌های دیگر را دارد که مولف آن سال‌ها در حوزه تحقیق و پژوهش تجربه کسب کرده باشد. اثر تولیدی باید دارای بنیان‌های پژوهشی باشد.»

قائمی همچنین مولف یک اثر ممتاز را صاحب توانایی ارائه فرضیه می‌داند و معتقد است که نویسنده یک اثر قابل عرضه در سطح بین‌الملل باید با استاندارد‌های نشر بین‌الملل آشنایی داشته باشد. 

دنیا اطلاع چندانی از تاریخچه علمی ما ندارد
دکتر حسین آذرنیوند، معاون علمی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، برخی آثار نویسندگان ایرانی را قابل ترجمه به زبان‌های دیگر دانست. وی اعتقاد دارد: «دنیا هنوز اطلاعات چندانی از سابقه تاریخی ایرانیان در حوزه‌های کشاورزی ندارد.» این مدرس دانشگاه برای تاکید بر این دلیل، به ناشناخته بودن بسیاری از دستاورد‌های کهن کشور اشاره کرده و می‌گوید: «به‌عنوان مثال «سد درود‌ زن» مربوط به دوران هخامنشیان و بحث قنات‌ها که در دنیا با نام ایرانیان شناخته می‌شود، برای پژوهشگران جهان جالب و کمتر شناخته شده است.»

وی نیازسنجی را در جلب مخاطب جهانی مهم ارزیابی می‌کند. مولف کتاب «بوم‌شناسی مرتع» همچنین محتوای جدید را  به‌عنوان یک نیاز جهانی معرفی کرده و گفت: «امروزه دنیا به آثاری با محتوای جدید تمایل دارد. مولف برای حضور در عرصه بین‌المللی باید از تکرار مباحث بپرهیزد. به‌عنوان مثال انتشار آثاری در حوزه مباحث پایه‌ علم ژنتیک که بار‌ها و بار‌‌ها از سوی ناشران منتشر شده، هیچگاه مورد توجه نخواهد بود.»

مدرس دانشگاه تهران، با نگاهی آسیب‌شناسانه معتقد است که آثار دانشگاهی ما از خلاقیت خالی‌اند. وی نبود خلاقیت را در کنار تولید کتاب‌هایی که به آن‌ها لقب «آثار مونتاژی» می‌دهد، قرار داد: «برای حضور در عرصه بین‌المللی،‌ جمع‌آوری مطالب برای تولید کتاب جواب نمی‌دهد. مولف ایرانی باید به نظریه‌پردازی و کار خلاقانه دست بزند، تا دنیا به استقبال کتاب مولف ایرانی بیاید.» 

تاکید بر پژوهش و تخصص مولف
دکتر جمشید حاجتی، رئیس گروه ایمونولوژی دانشگاه تهران، با دیدگاه دکتر قائمی درباره تالیف براساس تجربه و تحقیق هم‌عقیده است و ضمن تایید وجود ظرفیت علمی مولفان ایرانی در تالیف کتابی با هدف ترجمه به زبان انگلیسی و عرضه جهانی آن می‌گوید: «اگر مدرسی در زمینه تخصصی خود دست به تالیف بزند، می‌توان انتظار داشت کتابی قابل توجه عرضه کند. به عبارتی دیگر تخصص و پژوهش مولف، معیار تشخیص برای انتخاب یک اثر است.»

این مدرس دانشگاه، تالیف به زبان انگلیسی را راه میان‎بر برای انتقال دانش بومی ایران دانست: «بسیاری از مولفان کشورمان نتایج تحقیقات خود را به زبان انگلیسی در قالب کتاب منتشر می‌کنند. عرضه دانش بومی به زبان انگلیسی در مقایسه با ترجمه کتاب فارسی، مسیر انتقال آن‌را به جهان کوتاه‌تر می‌کند.» 

لزوم وجود اصالت علمی در آثار مولفان ایرانی
حسین آذر نیوند مانند دکتر هوشنگ قائمی، برای ترجمه یک اثر فارسی‌زبان به زبان‌های دیگر، معیار‌سنجی اصالت علمی را مورد تاکید قرار می‌دهد: «وجود اصالت علمی در آثار مولف ایرانی، نخستین معیار برای تشخیص یک کتاب برای ترجمه به زبان‌های دیگر است.»

برقراری ارتباط با متخصصان و دانشگاهیان کشور‌های منطقه و همزبان، از دیگر نکات پیشنهادی آذرنیوند برای معرفی آثار مولفان ایرانی به جهان است. 

توجه به سرفصل‌های مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی
دکتر مریم رنجبر، عضو هیات علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، مانند دکتر حسین آذرنیوند معتقد است که برخی آثار مولفان ایرانی حوزه علوم پایه از ظرفیت لازم برای ترجمه و در نهایت عرضه به مخاطب خارجی برخوردارند.

وی نیز مانند هوشنگ قائمی و جمشید حاجتی معتقد است که با رعایت اصول می‌توان به جهانی شدن آثار مولف ایرانی مطمئن بود. رنجبر، توجه به سرفصل‌های مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی را به‌عنوان یک معیار در جهانی شدن نویسنده ایرانی موثر می‌داند. 

رنجبر همچنین توجه به زبان علم یعنی انگلیسی را برای مولفان ضروری دانسته و معتقد است که کمتر کسی در دنیا به زبان فارسی آشنا است، بنابراین نویسنده ایرانی برای طرح دانش خود باید به انگلیسی بنویسد. 

عضو هیات علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، تالیف به زبان انگلیسی را راهی برای متقاعد کردن ناشر خارجی برشمرد: «مگر مولف سوئدی یا نویسنده کره‌ای به زبان خودش علاقه ندارد؟ اما برای متقاعد کردن ناشر خارجی، به زبان علم تالیف می‌کند و ما هم باید همین‌کار را انجام دهیم. اجبار دانشجو برای فراگیری زبان و جلب توجه ناشر بین‌‌المللی برای انتشار اثر مولف ایرانی، دو فایده اصلی تالیف به زبان خارجی است.» 

آثار ایرانی ظرفیت ترجمه معکوس ندارند
سیدمصطفی رضوی، مدیر گروه مدیریت صنعتی دانشگاه تهران، بر خلاف نظر بسیاری از مصاحبه شوندگان (ایبنا) معتقد است، آثار نویسندگان ایرانی از ظرفیت ترجمه به زبان‌های دیگر برخوردار نیستند. اصلی‌ترین دلیل وی نیز فاصله ایران در حوزه تولید علم با کشور‌های پیشرفته است.

این مدرس دانشگاه می‌گوید: «محتوایی تولید نمی‌کنیم که دست اول باشد». رضوی با نظرات دکتر قائمی و آذرنیوند درباره آشنایی کم دنیا با ویژگی‌های اجتماعی و اقلیمی کشورمان موافق است اما اشاره می‌کند:« آثار حوزه‌‌های فرهنگی، اقلیمی،‌ اجتماعی، مدیریت یا تجربیات جامعه‌شناختی، قابلیت ترجمه به زبان‌های دیگر را دارند، چراکه دنیا در این حوزه‌‌ها اطلاعات کمی از کشو‌مان دارد.» اعتقادی که بر نبود ظرفیت علمی محققان و مولفان ایرانی در حوزه علوم پایه تاکید دارد.

وی اصلی‌ترین دلیل برای انتقال ضعیف دستاورد‌های بومی در حوزه علوم پایه را در فقر تجهیزات آزمایشگاهی می‌داند: «یکی از دلایل ناتوانی ما در انتقال دستاورد‌های علمی در قالب کتاب، پیشرفته نبودن دستگاه‌های آزمایشگاهی ما است؛ یعنی دقت این وسایل به‌روز نیست. البته تجهیزات پیشرفته در اختیار مراکز تحقیقاتی غرب است.» 

رضوی معتقد است: «بازاری برای منابع ما در کشور‌های منطقه وجود ندارد. شاید فقط افغانستان این ظرفیت را داشته باشد. حتی کشور تاجیکستان نیز به دلیل اختلاف خطی با ایران، بازار مناسبی برای ما نیست.» 

در یک دهه اخیر پیشرفت‌های علمی زیادی داشته‌ایم
دکتر شهره صفارزاده، عضو هیات علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، برخلاف اعتقاد دکتر رضوی ظرفیت ترجمه آثار ایرانی حوزه علوم پایه را با توجه به پیشرفت‌های یک دهه اخیر بالا می‌داند. 

وی ترجمه از داخل کشور را برای معرفی سریع‌تر مولف ایرانی و اثرش موثر می‌داند. صفارزاده هم‌عقیده با مریم رنجبر می‌گوید: «چند درصد از مردم جهان به زبان فارسی آشنا هستند؟ از سوی دیگر می‌دانیم که امروزه ‌تسلط به زبان انگلیسی برای هر محققی لازم است. بنابراین ترجمه از فارسی باید از داخل کشور و به همت مترجمان خودمان آغاز شود. ترجمه آثار از فارسی به قلم یک محقق انگلیسی‌زبان، شاید به همت پژوهشگر ایرانی مقیم خارج از کشور امکان داشته باشد.»

گفت‌و گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با هوشنگ قائمی را اینجــــــــــا بخوانید.
گفت‌و گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با جمشید حاجتی را اینجــــــــــا بخوانید.
گفت‌و گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با حسین آذرنیوند را اینجــــــــــا بخوانید.
گفت‌و گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با مریم رنجبر را اینجــــــــــا بخوانید.
گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با سیدمصطفی رضوی را اینجــــــــــا بخوانید.
گفت‌و گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با شهره صفارزاده را اینجــــــــــا بخوانید.