انتشار 4 عنوان کتاب در علم ستاره‌شناسی/ اثری درباره نجوم و ریاضیات به قلم آیت‌الله حسن‌زاده آملی
براساس آمار موسسه خانه کتاب از ابتدای شهریورماه
گزارش تازه‌های نشر موسسه خانه کتاب حکایت از این دارد که از ابتدای شهریورماه سال جاری، چهار عنوان کتاب در زمینه علم نجوم در کشور منتشر شده که از آن‌جمله می‌توان به «دروس هيئت و ديگر رشته‌های رياضی» نوشته آیت‌الله حسن حسن‌زاده آملی اشاره کرد.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) براساس گزارش آماری موسسه خانه کتاب، از ابتدای شهریورماه، چهار عنوان کتاب در حوزه علم نجوم منتشر شده که از این تعداد یک اثر نخستین حضورش را در بازار نشر تجربه کرد و سه اثر دیگر تجدیدچاپ شدند. دو عنوان از این آثار تالیفی و دو عنوان نیز در قالب ترجمه منتشر شدند. سهم ناشران تهرانی و شهرستانی نیز از انتشار چهار عنوان کتاب نجوم در شهریورماه 93، برابر بود.
«دروس هيئت و ديگر رشته‌های رياضی»
حسن حسن‌زاده‌آملی، بوستان كتاب، 888 صفحه، جلد دوم، وزيری (سلفون)، چاپ ششم، یک‌هزار نسخه، 20 هزار تومان.
«دروس هيئت و ديگر رشته‌های رياضی»
حسن حسن‌زاده‌آملی، بوستان كتاب، 480 صفحه، جلد نخست، وزيری (سلفون)، چاپ هفتم، یک‌هزار نسخه، 24 هزار تومان.
«ستاره‌شناسی به زبان آدميزاد»
استفان.پ ماران؛ مترجم: حسين شهرابی، هيرمند، 440 صفحه، وزيری (شوميز)، چاپ نخست، 2 هزار نسخه، 19 هزار تومان.
«صور‌الكواكب»
عبدالرحمن‌بن‌عمر صوفی؛ مترجم: محمدبن‌محمد نصيرالدين‌طوسی؛ به‌اهتمام: بهروز مشيری، ققنوس، 282 صفحه، وزيری (گالينگور)، چاپ چهارم، 770 نسخه، 17 هزار تومان.
درباره «صورالکواکب» بیشتر بدانیم
کتاب «صور‌الكواكب» به زبان عربی و نوشته عبدالرحمان صوفی رازی٬ منجم ایرانی سده سوم و چهارم هجری قمری است که در دستگاه «عضد‌الدوله دیلمی» خدمت می‌کرد. موضوع این اثر درباره صور فلکی و موقعیت و وضعیت ستارگان در آسمان است.
کتاب «صورالکواکب» صوفی نخستین‌بار در سال 647 هجری قمری، به قلم خواجه نصیرالدین طوسی از زبان عربی به زبان فارسی ترجمه شد. سپس یک ترجمه فارسی دیگر نیز از «صورالکواکب» به همت لطف‌اله بنی احمد نادر معمار لاهوری که در سال 1092 هجری به انجام رسیده، کشف شد. ترجمه دیگری که توسط حسن بن سعد قائینی در سال 1042 هجری انجام گرفته، نیز موجود است.
اما نخستین و صحیح‌ترین و مهم‌ترین ترجمه آن که در سال 647 هجری قمری (1250 میلادی) به انجام رسیده، همان است که به همت خواجه‌نصیر صورت گرفته و در کتابخانه ایاصوفیه نگهداری می‌شود.
آلفونسو، پادشاه محقق و دانشمند کاستیل (1252-1284 میلادی) به ترجمه کتاب عبدالرحمن همت کرد و دستور داد (یهودا بن موسی شموئیل لاوی) و (یوحنا مسینائی) و (یوحنا کریمونیائی) با حفظ اصالت، این کتاب را به زبان اسپانیولی ترجمه کنند و از این تاریخ بود که کلمه (الصوفی) به «Azofi» تغییر یافته و در محافل علمی اروپا رخنه کرد.
آشنایی با مباحث «صورالکواکب»
صوفی در این اثر به بررسی تعداد 333 ستاره داخل و 29 ستاره خارج از محدوده صورت‌های فلکی شمالی، بررسی تعداد 28 ستاره داخل و 61 ستاره خارج از صورت فلکی منطقه البروج پرداخته و 297 ستاره داخل و 19 ستاره خارج از صورت فلکی جنوبی تا مدار ستارگان سهیل و آخر‌النهر و مثلث جنوبی را رصد و محاسبه و مشخصات دقیق آن‌ها را به درجه و دقیقه و ثانیه معلوم کرده است.
مولف در این کتاب برای هر صورت فلکی جدولی ترسیم کرده و سپس در جدول هر صورت فلکی، شماره ردیف ستارگان را به صورت حروف ابجد شروع و در خانه دوم جدول نام‌های کواکب و مشخصات محل آن‌ها را شرح داده است.
عبدالرحمن صوفی در کتابش، با توجه به (قدر) و نورانیت کم و زیاد ستارگان، حرکات خاص آن‌ها را که امروزه «Propet Motion» نامیده می‌شود، محاسبه کرده است. محاسباتی که صوفی در مورد تغییر رنگ بعضی از ستارگان مانند ستاره «الغول» انجام داد، بسیار جالب است و به همین دلیل کتاب او نظر محافل علمی دنیا را به خود جلب کرد و این تحقیقات را به نام «Long period variable Nebulae» (ستارگان با نورانیت متغیر دراز مدت در برابر ستارگان متغیّر کوتاه مدت یا قیقاوسی) خواندند.
نسخه‌های خطی ترجمه‌های فارسی «صورالکواکب» کجا نگهداری می‌شوند؟
ترجمه «صورالکواکب» به قلم خواجه نصیرالدین طوسی (647 هجری قمری):
– استانبول، ایاصوفیا، شماره 9525، با امضای الغ بیک فرزند شاهرخ و تملک سلطان احمد جلایر، در 134 صفحه همراه با 69 تصویر.
– آستان قدس رضوی، شماره 23، با خط نستعلیق در سال 1063 هجری قمری، در 134 صفحه.
– کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره 196، خط نستعلیق 1086 هجری قمری، در 213 صفحه همراه با 84 تصویر و جدول.
– موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، شماره 3359، به خط شکسته نستعلیق هاشم منجم، 1279 هجری قمری در مشهد، در 134 صفحه.
ترجمه «صورالکواکب» قلم حسن بن سعد قاینی؛ برای ابوالفتح منوچهرخان (1041 هجری قمری):
– قاهره، دارالکتب، شماره 9 ، نسخ عبدالله بن محمد شریف عبدالرب سمنانی، 1043 هجری قمری، در 136 صفحه.
– مشهد، عبدالحمید مولوی، نسخ علی بن فتاح حسینی الهوت فهات، 1075 هجری قمری، همراه با تصاویر نجومی.
– فهرست بلوشه، صفحه 773، در 1041 هجری.
ترجمه «صورالکواکب» از لطف‌الله مهندس فرزند استاد احمد معمار لاهوری:
– برلین، شماره 332، در 79 صفحه. میکروفیلم آن در دانشگاه تهران به شماره 1186 موجود است.
ترجمه «صورالکواکب» مترجم ناشناس:
– پاریس، شماره 1551.S.P (فهرست بلوشه، صفحه 773)، خط نسخ و نستعلیق، در 46 صفحه. میکروفیلم آن در دانشگاه تهران به شماره 1316 موجود است.