صحبت از مبانی تولید کتاب دانشگاهی وقتی خریداری نیست، بی‌فایده است/ تولید یا کپی منابع خارجی؟
عبداله ولی‌نژاد، مدیر نشر «طراح» با اشاره به وجود مشکلات متعدد در حوزه نشر گفت: تا وقتی کتاب دانشگاهی در بهترین شکل تولید شود، اما خریداری وجود نداشته باشد، بحث درباره مبانی تولید بی‌فایده است.
ولی‌نژاد، در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره مبانی تولید کتاب دانشگاهی اظهار کرد: مشکلات حوزه نشر موضوعی فراتر از بررسی مبانی تولید کتاب دانشگاهی است. قدرت خرید مردم از یک‌سو و مشکلات ناشران مانند بیمه، مالیات و دارایی و گرانی کاغذ، مانع از اجرایی شدن هر نوع ایده خوب در حوزه تولید کتاب خواهد شد.
وی درباره اصول تولید کتاب‌های دانشگاهی افزود: اصول تولید منابع دانشگاهی یکسری مباحث تئوری شامل رعایت اصول ویراستاری، تالیف یا ترجمه به قلم و همت متخصص موضوع کتاب است اما همه این موارد فقط در حرف خلاصه می‌شود؛ به عبارتی دیگر تا وقتی کتاب دانشگاهی در بهترین شکل تولید شود، اما خریداری وجود نداشته باشد، بحث درباره مبانی تولید بی‌فایده است.
کاهش فروش به یک‌سوم/ نشر دانشگاهی؛ کپی منابع خارجی است
ولی‌نژاد درباره رویکرد مسئولان به مقوله تولید کتاب و علم در کشور ادامه داد: هرچند درباره ارزش‌های تولید در کشور مباحث مختلف و متعددی مطرح می‌شود، اما در واقع این رویکرد فقط در حد حرف باقی مانده یعنی موضوع تولید نه تنها در حوزه نشر بلکه در هیچ حوزه‌‌‌ای مورد توجه نیست. طی بیش از هفت سال گذشته که اقتصاد کشور دچار اختلال شده، حوزه نشر نیز از آسیب‌های این اختلال در امان نبوده است. وضعیت فروش در طی این مدت به یک‌سوم کاهش پیدا کرده است.
این عضو انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی گفت: تولید به‌ویژه در حوزه علوم فنی و مهندسی فقط کپی است، یعنی منبع خارجی ترجمه و در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد. این در حالی است که کتاب دانشگاهی که در سطح دنیا به چهار زبان ترجمه شده و در ایران نیز به فارسی برگردانده شده است، با شمارگان 200 نسخه منتشر می‌شود.
ولی‌نژاد افزود: تولید زمانی موفق خواهد بود که ادامه داشته باشد؛ یعنی حضور مشتری در تولید تعیین‌کننده است. در صورتی‌که مخاطب وجود نداشته باشد، شاهد تولید مطلوب نخواهیم بود. به‌عبارتی دیگر اگر تقاضا برای تولید خوب بود تولید نیز ادامه پیدا می‌کند.
این ناشر حوزه فنی و مهندسی اظهار کرد: اگر خریدار وجود داشته باشد، در نحوه تولید نیز اثرگذار خواهد بود. به‌عنوان مثال مردم برای یک اتومبیل باکیفیت، هزینه‌های گزافی نیز پرداخت می‌کنند، اما در حوزه نشر شاهد چنین اتفاقی نیستیم؛ زمینه‌های تولید کتاب دانشگاهی باکیفیت وجود ندارد. تا وقتی دانشجو فقط با هدف گذراندن واحد درسی و گرفتن نمره و اخذ مدرک درس می‌خواند و پس از دانش‌آموختگی دنبال شغلی ساده و راحت است، تولید کتاب، کجا به درد خواهد خورد؟
تداوم مشکلات نشر با ادامه مشکلات کلان اقتصادی
ولی‌نژاد درباره راهکار‌های رفع موانع تولید مطلوب کتاب دانشگاهی گفت: با برطرف شدن مشکلات کلان اقتصادی می‌توان به تولید و بازار کتاب دانشگاهی امید‌وار بود. باید به نشر به‌عنوان یک کارگاه تولیدی نگاه شود. حتی شرایط اشتغال دانش‌آموختگان نیز در افزایش تولید کتاب موثر است.
وی درباره ارزیابی و کیفیت کتاب‌های دانشگاهی ادامه داد: کیفیت آثاری که با هدف رفع نیاز دانشجو
برای گذراندن واحد درسی تولید می‌شود، از کیفیت قابل قبولی برخوردار است، اما منابعی که شامل مباحث علمی است، از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست.
مترجم و ویراستار علمی نداریم
مدیر نشر «طراح» در بیان دلایل کیفیت پایین منابع دانشگاهی با محوریت علمی عنوان کرد: اصلی‌ترین دلیل کیفیت پایین منابع علمی، نبود مترجم و ویراستار متخصص و علمی است. علاوه بر این تقاضا برای کتاب‌های علمی به واسطه ضعف در حوزه صنعت کاهش پیدا کرده است.
ولی‌نژاد درباره قابلیت دانشجو برای ارزیابی کتاب‌های دانشگاهی گفت: دانشجو نقش موثری در ارزیابی کتاب‌های دانشگاهی ندارد. در واقع دانشجو یک مصرف‌کننده است و نباید بیش‌از این از یک مصرف‌کننده انتظار داشت.
مروری بر پرونده
مدیر مرکز نشر دانشگاهی با اشاره به این‌که ویراستاری مشکل نخست نشر دانشگاهی است، بیان کرد: پیش از رشد جهشی ناشران حوزه دانشگاهی در اوایل دهه 70 ، نظارت درون‌سازمانی بر نشر دانشگاهی وجود داشت. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با بهمن حاجی‌پور را اینجـــــــــــا بخوانید.
مدیر نشر دانشگاهی و نایب رئیس انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی اظهار کرد: بیش از 90 درصد منابع دانشگاهی ما ترجمه است، بنابراین تمرکز بیشتر ناشران دانشگاهی بر مراحل آماده‌سازی این‌گونه آثار است. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با مهندس مسعود پایدار را اینجــــــــا بخوانید.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، در تشریح مبانی تالیف کتاب دانشگاهی گفت: مولف کتاب دانشگاهی به‌عنوان فرد آشنا به مفاهیم تخصصی، باید ویراستار آثار خود باشد. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با داور شیخاوندی را اینجــــــــا بخونید.
مدیر نشر رسا با اشاره به این‌که در حوزه نشر کتاب دانشگاهی شاهد سقوط اخلاقی هستیم گفت: آثاری که نام سه نویسنده، شامل دو دانشجو و یک مدرس در شناسنامه آن ديده مي‌شود، مطمئن باشید کار دانشجويان بوده و در قالب طرحي مطالعاتی یا ترجمه به سرانجام رسيده است. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با محمدرضا ناجیان را اینجــــــــا بخوانید.
رئیس سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی معتقد است که ارزیابی و نظارت بر تولید کتاب‌های دانشگاهی، نتیجه آراء و نظرات عقل جمعی است. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با محمد سلگی را اینجــــــــا بخوانید.
مدیر انتشارات خانه زیست‌شناسی معتقد است که وجود مشکل در تالیف آثار دانشگاهی سابقه 25 ساله دارد. به تعبیر مصطفی پویان، قلم به‌دست بودن، یعنی انشا‌‌نویس موفق، نه املا‌‌نویس. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با مصطفی پویان را اینجــــــــا بخوانید.
رئیس پژوهشکده پوشش‌های سطح و فناوری‌‌های نوین معتقد است که اگر کتابی در حوزه صنعت، تولید و با ضعف محتوایی منتشر شود، موجب از بین رفتن اعتبار نویسنده و ناشر خواهد شد. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با زهرا رنجبر را اینجــــــــا بخوانید.
مشاور عالی رئیس دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی با اشاره به لزوم بررسی کیفیت منابع خودآموز دانشگاهی گفت: کتاب دانشگاهی باید آموزش‌محور باشد و محتوای آموزشی باید ارتباطی طولی با محتواهای قبلی و ارتباط عرضی با مفاهیم مشابه داشته باشد. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با دکتر رسول میرزایی را اینجـــــــــا بخوانید.
استادیار دانشگاه تربیت دبیر دانشگاه شهید رجایی، نیازسنجی را اساس
تالیف منبع دانشگاهی دانست و گفت: مولف کتاب‌های دانشگاهی به پختگی و شناخت علمی نیاز دارد و به عبارتی باید از مشق سربازی به سرداری برسد. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر رضا نجاتی را اینجـــــــــا بخوانید.
مدرس دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، معتقد است که روش‌های یادگیری در کتاب‌های دانشگاهی ما نمود ندارند و اهداف آموزشی در این آثار مشخص نیست، در حالی‌که ابتدا باید اهداف تعیین و سپس به محتوا پرداخته شود. گفت‌و گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با دکتر مهدی اسماعیلی را اینجــــــــــا بخوانید.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است که نادیده انگاشتن مشخصه‌های زبانی در متون دانشگاهی، خیانتی نابخشودنی به نسل‌های آینده است، چراکه نه تنها مانع فهم و درک صحیح، بلکه موجب حیرانی و سرگردانی جوانان می‌شود. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر نگار داوری اردکانی را اینجـــــــــا بخوانید.
استادیار سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انسانی «سمت» معتقد است که در سه دهه گذشته، از نظر آمار تولید کتاب پیشرفت داشته‌ایم ولی از نظر کیفیت وضعیت مناسب نیست، چراکه در حوزه تولید کتاب دانشگاهی، متخصص نداریم. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر محمد آرمند را اینجــــــــا بخوانید.
مدیر انتشارات بشری، معتقد است که نشر افست به هیچ عنوان نشر نیست و کپی محسوب می‌شود، چون ناشر افست، فقط جنبه مالی را درنظر می‌گیرد. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محسن کفاشی را اینجـــــــــا بخوانید.
بهرام آبادی، مدیر گروه مطالعات کتاب درسی سازمان سمت، با اشاره به اهمیت نظارت جامعه دانشگاهی بر کتاب‌های مرتبط با این گروه گفت: دانشجو در خط مقدم نظارت بر کتاب‌های دانشگاهی قرار دارد. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر مهدی زارع بهرام آبادی را اینجـــــــــا بخوانید.
رئیس هیات مدیره انتشارات «آثار سبحان» نبود قانون کپی‌رایت را در کشور، مساله اصلی و بزرگ پیش‌روی نشر دانشگاهی می‌داند و عنوان می‌کند ناشر با زحمت و صرف هزینه کتابی را منتشر می‌کند ولی وقتی دانشجو با کتاب کپی‌شده ولی نصف قیمت از روی نسخه اصلی مواجه می‌شود با خود می‌گوید «چرا کتاب ارزان نخرم؟» متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با مرتضی جعفری‌پور را اینجـــــــا بخوانید.
مدیر انتشارات جامعه‌‌شناسان معتقد است که برخی سرفصل‌های دانشگاهی چندین سال است که به‌صورت فرمایشی اعلام می‌شوند، بنابراین این امکان وجود دارد که چندان با علم روز هماهنگی نداشته باشند. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با شیوا شکاری را اینجـــــــــا بخوانید.
مدیر انتشارات یزدا، با اشاره به این‌که کتاب‌های علمی و دانشگاهی در داوری‌‌های کتاب فصل و سال در سایه قرار دارند، گفت: منابع علوم کاربردی در مقایسه با کتاب‌های هنر و معماری، در جشنواره‌های کتاب از توجه کمتری برخوردار بوده‌اند. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با محمدحسین دهقان را اینجـــــــــا بخوانید.
عضو هیات علمی گروه علوم‌اجتماعی دانشگاه آزاد، معتقد است که برخی سرفصل‌های درسی مصوب، عمری بیش از 25 سال دارند؛ این درحالی است که ما شاهد تغییرات اجتماعی و ورود مباحث جدید در حوزه‌های مختلف دانشگاهی بوده‌ایم. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر امیرمسعود امیرمظاهری را اینجـــــــــــا بخوانید.