تشریح شیمی حیات در نهمین ویرایش «بیولوژی کمپبل»
نهمین ویرایش کتاب «بیولوژی کمپبل» در موضوع شیمی حیات، از سوی انتشارات خانه زیست‌شناسی روانه بازار نشر شده است.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ویرایش نهم از نخستین جلد مجموعه هفت جلدی «بیولوژی کمپبل» که به موضوع شیمی حیات اختصاص دارد، به قلم مشترک علی سیناشاهی، شهریار سعیدیان، علی‌رضا صالحی نوده، ساره زیدآبادی و پریسا سیدپور گرمرودی به فارسی برگردانده شده است. دکتر سامان حسینخانی، عضو هیات علمی دانشکده علوم زیستی دانشگاه تربیت مدرس نیز سرپرستی گروه ترجمه این اثر را بر عهده داشته است.
کتاب حاضر در پنج فصل با عنوان‌های «مقدمه: موضوعات مطرح در بحش حیات»، «اساس شیمیایی حیات»، «آب منشا حیات»، «کربن و گوناگونی مولوکولی در حیات» و «ساختار و عملکرد درشت مولوکولی» تدوین شده است.
بررسی تکامل و علت وجود وحدت و تنوع در حیات
در نخستین فصل کتاب با عنوان «مقدمه: موضوعات مطرح در بخش حیات» موضوعاتی که مفاهیم زیستی متفاوت را به هم مرتبط می‌کند و همچنین مطالب اساسی درباره تکامل، علت وجود وحدت و تنوع در حیات ارایه شده است. در این فصل اشاره شده که در مطالعه طبیعت، دانشمندان به مشاهده می‌پردازند و سپس فرضیه‌هایی را ارایه کرده و آزمایش می‌کنند.
در بخش نخست این اثر، مولف در تشریح موضوع زیست‌شناسی سیستم‌ها آورده است: «یک سیستم به‌طور ساده شامل مجموعه‌ای از اجزاء است که با یکدیگر کار مشخصی را انجام می‌دهند. یک زیست‌شناس می‌تواند یک سیستم را در هر سطحی از سازمان‌دهی بررسی کند. یک سلول برگ، یک قورباغه، یک کلنی، مورچه و یا اکوسیستم کویر را می‌توان یک سیستم درنظر گرفت.»
هدف زیست‌شناسی سیستم‌ها چیست؟
«نیل کمپبل» در ادامه فصل نخست کتاب در تشریح هدف زیست‌شناسی سیستم‌ها معتقد است که ساخت مدل‌هایی برای توصیف دینامیک رفتار یک سیستم زیستی کامل است. ساخت مدل‌های موفق، زیست‌شناسان را قادر ساخته تا بتوانند پیش‌بینی کنند که تغییر هر یک از متغیر‌ها چگونه می‌تواند بر اجزای سیستم و در نهایت کل سیستم اثر بگذارد. بنابراین رویکرد سیستمی ما را قادر ساخته تا پرسش‌های جدیدی طرح کنیم.
«ویژگی‌های یک عنصر به ساختار اتم‌های آن بستگی دارد» مهم‌ترین مبحث دومین فصل کتاب است که به موضوع ذرات سازنده اتم‌ها اشاره دارد. بر این اساس اگرچه اتم‌ها کوچکترین جزئی هستند که خواص عنصری را که در ساختار آن به‌کار گرفته‌اند، دارا است، اما این اجزای کوچک ماده، خود از ذرات ریزتری به نام ذرات سازنده اتم‌ها به وجود آمده‌اند؛ یعنی ذرات الکترون‌ها، پروتون‌ها و نوتورون‌ها.
آب منشا حیات
سومین فصل این اثر «آب منشاء حیات» نام دارد. شناور شدن یخ بر روی آب، یکی از موضوعات مهم مطرح شده در این فصل است: «آب از مواد نادری است که چگالی آن در حالت جامد کمتر از چگالی آن در حالت مایع است. به عبارت دیگر، یخ بر سطح آب شناور باقی می‌ماند؛ بر خلاف دیگر مواد که هنگام انجماد منقبض می‌شود. علت این رفتار عجیب آب باز هم، پیوند‌های هیدروژنی است. در دمای بالای چهار درجه سانتیگراد رفتار آب مانند دیگر مایعات است، یعنی هنگامی‌که گرم می‌شود، منقبض و هنگامی که سرد می‌شود، منقبض می‌شود. توانایی یخ برای شناور شدن بر سطح آب به دلیل انبساط آن هنگام یخ زدن، عاملی مهم در مناسب شدن محیط برای حیات است. اگر یخ در آب فرو می‌رفت، همه تالاب‌ها، دریاچه‌ها و حتی اقیانوسها سرانجام یخ می‌زدند و زندگی به شکلی که می‌شناسیم بر روی کره زمین ناممکن می‌شد.»
«کربن و گوناگونی مولکولی در حیات» عنوان چهارمین فصل کتاب است. مولف در این فصل در نگاهی کلی اشاره کرده که با این‌که آب مایه حیات بر روی زمین است، اما جانداران از جمله همه گیاهان و یا حتی سوسک از موادی ساخته شده‌اند که بیشتر دارای عنصر کربن هستند. کربن در نتیجه فعالیت گیاهان، وارد زیستِ کره می‌شود.
بررسی ساختار و عملکرد درشت مولکول‌ها
نویسنده در فصل پنجم یعنی «ساختار و عملکرد درشت مولکول‌ها» به این مباحث پرداخته که پروتئین‌ها دارای ساختارهای متعددی هستند که منجر به عملکرد‌های متنوع آن‌ها می‌شود. وی در ادامه فصل درباره بیماری‌های کم‌خونی داسی شکل به این موارد پرداخته که گلبول‌های قرمز خون افراد عادی دیسکی شکل هستند اما در بیماری داسی شکل، مولکول‌های غیرطبیعی هموگلوبین تمایل به بلوری شدن دارند و برخی از سلولها از زندگی بیمار مبتلا به کم خونی داسی شکل، هنگامی‌که سلول‌های نامنظم، رگ‌ها و مویرگ‌های خونی ریز و کوچک را ببندند و گردش خون را مختل نمایند، چنین بیمارانی نمونه برجسته‌ای از چگونگی تغییر ساختمان پروتئین با تغییر کوچکی در ساختار اول را نشان می‌دهند که در عملکرد کلی پروتئین تاثیرگذار است.
اثری موفق، حاصل یک تلاش گروهی
پروفسور «نیل کمپبل» مولف کتاب «بیولوژی کمپبل» از پژوهشگران مطرح دانشگاه کالیفرنیا در 21 اکتبر 2004 بعد از تحمل رنج حاصل از نارسایی قلبی درگذشت. مجموعه «بیولوژی کمپبل» تا‌کنون به 9 زبان زنده دنیا ترجمه شده است.
بخشی از این کتاب به معرفی نویسندگان پرداخته است. جین ریس، دانش‌آموخته مقطع دکترا در رشته باکتریولوژی از دانشگاه کالیفرنیا و لیزا لوری، دانش‌آموخته مقطع دکترای رشته زیست‌شناسی تکوینی و مولکولی از موسسه تکنولوژی ماساچوست است.
استیون واسرمن، دانش‌آموخته مقطع دکترای رشته زیست‌شناسی در دانشگاه MIT و پیتر مینورسکای، ویراستار بخش ششم کتاب نیز دانش‌آموخته مقطع دکترا در گرایش فیزیولوژی گیاهی از دانشگاه کورنل است. پروفسور رابرت جکسون نیز ویرایش بخش هشتم را بر عهده داشت. وی دارای مدرک دکترا در رشته اکولوژی از دانشگاه بین‌المللی آمریکا است.
ویرایش نهم از نخستین چاپ کتاب «بیولوژی کمپبل» با شمارگان سه هزار نسخه در 108 صفحه، به بهای 14 هزار تومان به همت انتشارات خانه زیست‌شناسی منتشر شده است.