معلمان‌و پزشکان کتاب‌نخوان ترین اقشار جامعه‌اند/ هیچ چیز جای کتاب را پُر نمی‌کند
بهرام معلمی، ویراستار پیشکسوت مرکز نشر دانشگاهی در نشست «آسیبشناسی کتاب‌های علمی و ترویجی» گفت: بیشترین افراد کتاب‌نخوان در بین معلمان مدارس، سپس جامعه پزشکی و پس از آن دانشجویان هستند؛ این مخاطبان در بین کتابخوانها غایب هستند.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) بیست و دومین نشست علمی کتابخانه عمومی حسینه ارشاد با موضوع «آسیبشناسی کتاب‌های علمی و ترویجی» به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی، ۲۹ آبان‌ماه با حضور مهدی زارع، نویسنده و پژوهشگر پژوهشگاه زلزله، فائزه نعمتی، مجری برنامه کارنامه شبکه چهارم سیما، عرفان خسروی، دبیر علمی مجله دانستنیها و بهرام معلمی، ویراستار پیشکسوت مرکز نشر دانشگاهی در کتابخانه حسینیه ارشاد برگزار شد.
ترویج علم از طریق تلویزیون
فائزه نعمتی در این نشست با ارائه شرح کوتاهی از فعالیتهای خود در سیمای جمهوری اسلامی، توضیح داد: از سال ۸۶ در تلویزیون شروع به کار کردم و دو سال نیز در مرکز آموزشی سینما فعالیت داشتم و تمرکز من روی فعالیتهای ترویج علم در تلویزیون بود. همیشه به این فکر میکردم که چگونه میتوانیم ترویج علم را از طریق تلویزیون انجام دهیم. با تحقیقاتی که انجام شد به این مورد دست پیدا کردیم که با وضعیت جامعه امروز چگونه میتوانیم از طریق تلویزیون مردم را به پدیدههای علمی علاقهمند کنیم.
تأسیس شبکههای تخصصی با موضوع علم در دنیا
مجری برنامه کارنامه در ادامه به تاریخ برنامههای علمی در آمریکا اشاره کرد و افزود: متخصصان علم رسانه میگویند که با تماشای تلویزیون باید یک تغییر نگرش در افراد ایجاد شود و دیگر آنکه درک پدیدههای مختلف جهان باید از طریق تلویزیون صورت گیرد. تاریخ برنامهنویسی علمی در تلویزیون نخستین‌بار به برنامه انگلیسی در سال ۱۹۴۸ باز میگردد و نام آن
اگر بخواهیم قویترین و مؤثرترین عامل کتاب نخواندن را در جامعه معرفی کنیم، قطعاً کنکور خواهد بود. برخی میگویند اینترنت رقیب کتاب است، اما در آمریکا پس از آمدن اینترنت، شمارگان کتاب‌ها ۳۷ درصد افزایش یافت و در فرانسه و انگلستان شمارگان کتاب‌ها ۶۷ درصد افزایش پیدا کرد
انجمن علمی مخترعان بود؛ این برنامهها در رکود علمی دنیا ساخته شده بود. برنامه دیگری در سال ۱۹۵۳ با نام science review ساخته شد. در واقع نخستین برنامه های علمی در دنیا از طریق تلویزیون ساخته شده است.
وی گفت: سال ۱۳۴۵ تلویزیون ملی ایران شروع به کار کرد. سال ۱۳۴۷ برنامه دانش، نخستین برنامهای بود که با عنوان برنامه علمی به‌ویژه در ارتباط با کامپیوتر شروع به کار کرد. سال ۱۳۵۰ نیز برنامه رهاورد نخستین برنامه علمی در تلویزیون رنگی بود.
شبه‌علم و پرداختن به حاشیهها
نعمتی در ادامه اظهار کرد: یکی از مشکلات در تلویزیون ایران، پرداختن و رفتن به حاشیههاست و این، شبه‌علم نام دارد. مشکل دیگر به ساعت پخش نامناسب این برنامهها برمی‌گردد. دیگر آنکه مدیران تلویزیونی تصور می‌کنند پرداختن به سریال و فیلم مهمتر است و بسیاری از برنامهسازان علمی معتقدند اگر علم را در زندگی مردم به نمایش درآوریم، آنها به برنامههای علمی علاقهمند خواهند شد.
مجری برنامه کارنامه افزود: در بخشهای فرهنگی به‌صورت جزیرهای عمل میکنیم. صدا و سیما، معاونت فرهنگی و سایر بخشهای فرهنگی در کشور هر کدام شخصی فعالیت می‌کنند ولی اگر به‌صورت ژورنالیسم علمی حرکت کنیم، میتوانیم به موفقیت برسیم.
مراحل تولید یک محصول فرهنگی، علمی و ترویجی
عرفان خسروی، دبیر علمی مجله دانستنیها در ادامه این نشست علمی در مورد مراحل تولید یک محصول فرهنگی، علمی و ترویجی در کشور گفت: انتخاب موضوع کتاب، انتخاب منبع، گزینش همکاران، عقد قرارداد، نگارش و ترجمه، گرافیک و صفحهبندی، ویرایش ادبی و محتوایی و نظارت مراحل اصلی تولید یک کتاب را شامل می‌شوند.
وی درباره مشکلات موجود در زمینه ترجمه کتاب‌ها و مقالات عنوان کرد: ترجمههای برخی از کتاب‌ها و مقالات چندان مناسب نیست. افرادی که کتاب‌ها را ترجمه می‌کنند، گویا تخصص لازم و تسلط کافی برای ترجمه ندارند.
دبیر علمی مجله دانستنیها افزود: از تبعات ترجمههای علمی نامناسب در کشور این است که ترجمه‌ها در سطح بسیار پایینی ارائه شوند. البته برخی از خطاهایی که در ترجمه‌ها وجود دارد ناشی از سلیقه و اشکالات ویراستاری است. در این چرخه علاوه بر مترجم و ویراستار، ناشران را هم مقصر میدانم؛ وضعیت نابهنجاری در حوزه نشر و روزنامهنگاری به‌وجود آمده و کلمهها ابزار نویسنده شدهاند.
بحران در صنعت نشر کشور
بهرام معلمی، ویراستار پیشکسوت مرکز نشر دانشگاهی در نشست «آسیبشناسی کتاب‌های علمی و ترویجی» گفت: صنعت نشر سراسر با بحران روبه‌رو است؛ صنعتی که هیچ روزنهای در آن دیده نمیشود و هر روز افول بیشتری را در آن مشاهده میکنیم. در حالی‌که چهار میلیون نفر دانشجو در کشور وجود دارد، شمارگان کتاب‌ها
بیشترین افراد کتاب‌نخوان در بین معلمان مدارس، سپس جامعه پزشکی و پس از آن دانشجویان هستند؛ این مخاطبان در بین کتابخوانها غایب هستند
۵۰۰ نسخه است. شاید بیشتر مشکلات کتاب‌های علمی، قرار گرفتن در سایه کتاب‌های کمک‌آموزشی باشد.
وی ادامه داد: کتاب‌های کمک‌آموزشی، پر از غلط و بدآموزی، در حال چاپ است؛ در واقع کتاب‌های ضدعلم در حال چاپ هستند. کتاب به عنوان کالای لوکس از سبد خرید خانوارها خارج شده و دنیای کسب و کار ناشران امروزه طولانیترین خواب خود را تجربه میکند، بنابراین ناشران کتابی در بخش علم و فناوری چاپ نمیکنند.
کنکور یکی از علتهای نخواندن کتاب‌های علمی
معلمی در ادامه به کنکور به‌عنوان یکی از دلایل کتاب نخواندن اشاره کرد و توضیح داد: مخاطبان از اول دبیرستان تنها به کنکور میاندیشند، بنابراین هنگامی‌که از سد کنکور میگذرند، تمام کتاب‌ها را کنار میگذارند، چون کنکور و خواندن کتاب‌های درسی و کمک‌آموزشی و تست آنها را خسته و متنفر میکند. در دانشگاه نیز دانشجویان تنها به خواندن جزوات درسی خود اکتفا می‌کنند، در نتیجه همه دانشآموزان و دانشجویان از حوزه کتاب‌های علمی بیرون میآیند.
ویراستار پیشکسوت مرکز نشر دانشگاهی عنوان کرد: در نتایج نظرسنجیهای popular science به این موارد اشاره شده که بیشتر مخاطبان کتاب‌های علمی در دورافتادهترین شهرها هستند، هر چه شهرها بزرگتر شوند، شمارگان این کتاب‌ها و مخاطبان آنها کمتر میشود. بیشترین افراد کتاب‌نخوان در بین معلمان مدارس، سپس جامعه پزشکی و پس از آن دانشجویان هستند؛ این مخاطبان در بین کتابخوانها غایب هستند.
هیچ چیز جای کتاب را پُر نخواهد کرد
وی ادامه داد: امروزه در بین اقشار تحصیل‌کرده، مهندسان کشور بیشتر کتاب میخوانند. اگر بخواهیم قویترین و مؤثرترین عامل کتاب نخواندن را در جامعه معرفی کنیم، قطعاً کنکور خواهد بود. برخی میگویند اینترنت رقیب کتاب است، اما در آمریکا پس از آمدن اینترنت، شمارگان کتاب‌ها ۳۷ درصد افزایش یافت و در فرانسه و انگلستان شمارگان کتاب‌ها ۶۷ درصد افزایش پیدا کرد؛ هیچ چیز جای کتاب را پُر نخواهد کرد.
معلمی گفت: یکی از خدمات نشر دانشگاهی، پایهگذاری زبان فارسی بود. تلاش ما این بود تا کتابی بدون غلط علمی به دست دانشجو بسپاریم.
خبرگزاری کتاب ایران (IBNA) – پربیننده ترین عناوین دانش‌و‌فناوری